شما تا چه‌اندازه با تاثیرات فناوری فضایی در زندگی روزمره خود آشنا هستید؟ این سوالی است که سازمان فضایی ایران این اواخر به‌شدت سعی در پاسخ‌دادن به آن دارد و به همین جهت فعالیت‌های ترویجی، سمینارها و رویدادهای متعددی برگزار کرده و به‌دنبال راه‌اندازی اکوسیستم استارتاپهای فضایی ایران است.
ممکن است چندان واضح به نظر نیاید، ولی زیرساخت‌های ماهواره‌ای باعث سهولت زندگی شهری و روستایی شده‌اند. به عنوان مثال، اگر سیستم موقعیت‌یابی ماهواره‌ای GPS نبود تاکسی‌های اینترنتی قادر به فعالیت نبودند و نقشه‌ها با جزئیاتی که امروز می‌بینیم، وجود نداشتند.
سازمان فضایی ایران به عنوان متولی بخش فضایی کشور سعی دارد علاوه بر یادآوری تاثیر فناوری فضایی بر ارتقای کیفیت زندگی جامعه، روش‌های نوین توسعه کسب‌و‌کار بخش خصوصی به واسطه استفاده از داده‌های ماهواره‌ای را نیز رواج دهد.
ماهواره‌ها از لحاظ ماموریت به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند؛ ماهواره‌های ناوبری که موقعیت را تعیین می‌کنند، ماهواره‌های مخابراتی که وظیفه انتقال داده و اطلاعات را از طریق پهنای باند مخابراتی بر عهده دارند و ماهواره‌های سنجشی یا رصد زمین که از سطح زمین در طیف‌های مختلف مرئی و مادون‌قرمز تصویربرداری می‌کنند.
پیشرفت علوم فضایی در سال‌های اخیر به حدی بوده که زیرساخت‌های ماهواره‌ای نسبتا جامعی در مدار زمین قرار گرفته و حجم قابل توجهی داده و اطلاعات از این ماهواره‌ها به صورت رایگان در اختیار عموم قرار گرفته است. این اطلاعات می‌توانند تحلیل‌های دقیق و مشاوره‌های به‌موقع در حوزه‌های مختلفی مانند کشاورزی و بیمه کشاورزی، حفاظت از محیط زیست، مدیریت منابع طبیعی مانند پایش سطح دریاچه‌ها و خشکسالی، پایش گرد‌و‌غبار، صنایع نفت و گاز، مدیریت بلایا و بحران، هواشناسی و خدمات مکان‌پایه شهری و روستایی ارائه دهند.
به عنوان مثال، تصاویر ماهواره‌ای سطح زمین در بخش هواشناسی می‌توانند به پیش‌بینی تغییرات دمایی شدید که منجر به آسیب به محصولات کشاورزی می‌شوند، کمک کرده و با مشاوره به‌موقع و عملیاتی به کشاورزان و کشت و صنعت‌های بزرگ از وارد‌آمدن خسارات غیر‌قابل جبران جلوگیری کنند.
در مثالی دیگر در صورت وقوع بلایای طبیعی، میزان خسارت وارد آمده به زمین‌های کشاورزی و در نتیجه حق بیمه قابل پرداخت توسط شرکت‌های بیمه محاسبه‌شده و مدیریت می‌شود. ماهواره‌های سنجشی در پایش و مراقبت از جنگل‌ها و مراتع و هشدار هنگام آتش‌سوزی مفید هستند. اطلاع‌رسانی و مخابره اطلاعات در موقعیت‌های صعب‌العبور جغرافیایی یا هنگام وقوع بلایای طبیعی مانند زلزله که منجر به از بین رفتن زیرساخت‌های ارتباطی می‌شوند، اهمیت بالایی داشته و مثال آن برقراری ارتباط ماهواره‌ای امدادگران هلال احمر در زلزله کرمانشاه سال ۹۶ به منظور تله‌مدیسن و هماهنگی است.
نقش استارتاپهای فضایی
در آینده‌ای نه‌چندان دور شرکت‌های بزرگی مانند SpaceX و OneWeb منظومه‌های اینترنت ماهواره‌ای شامل تعداد بسیار زیادی ماهواره‌های مدار LEO را به فضا پرتاب می‌کنند که به مرور جایگزین اپراتورهای زمینی خواهند شد. با همه این تفاسیر و مثال‌ها که مجموعه کامل‌تری از آنها در سایت سازمان فضایی ایران تحت عنوان آلبوم استارتاپهای فضایی دنیا قابل دسترس است، به نظر می‌رسد تلاش سازمان فضایی ایران برای توسعه بخش خصوصی از لحاظ زمانی با پیشرفت دنیا منطبق است.
بیش از ۱۵ منبع ارائه رایگان تصاویر ماهواره‌ای در اینترنت وجود دارند که تصاویر با رزولوشن‌های مختلف و از منابع فضایی، هوایی و زمینی را در اختیار عموم می‌گذارند. یکی از جدیدترین و مهم‌ترین منظومه‌های ماهواره‌ای که همین اواخر راه‌اندازی شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته، پروژه کوپرنیک سازمان فضایی اروپا‌ست که متشکل از ۷ ماهواره جهت رصد زمین هستند.
همچنین سازمان فضایی آمریکا ناسا نیز حجم زیادی از داده‌ها و اطلاعات ماهواره‌ای را به منظور توسعه همکاری با بخش خصوصی و تقویت شکل‌گیری استارتاپ‌ها به صورت رایگان در اینترنت قرار داده است. در عین حال فعالیت‌های فناورانه سازمان فضایی ایران جهت توسعه ماهواره‌های بومی توسط پژوهشگاه فضایی و دانشگا‌ه‌های برتر فضایی کشور نیز در حال انجام است که امید است با پرتاب و موفقیت در عملیات در مدار به‌زودی شاهد سرویس‌دهی بخش بومی فضایی به کسب‌و‌کارهای شکل گرفته در این حوزه باشیم.
سازمان فضایی ایران برای محقق‌شدن زنجیره ارزش فضایی کشور، زیست‌بومی را طراحی کرده است که ذیل آن حداقل ۴فعالیت اصلی به راهبری سازمان صورت می‌پذیرد؛ در گام اول سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان حوزه فضایی کشور مد نظر است که تشکیل کمیسیون راهبردی شورای عالی فضایی از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های آن است
استارتاپهای فضایی در ایران
با همه این تفاسیر و امید به درک اهمیت بازار دست‌نخورده و پر از ظرفیت ایران، سازمان فضایی ایران در ادامه سیاست‌های توسعه فناوری فضایی تصمیم گرفته است به منظور آگاهی‌رسانی و تشویق جوانان نوآور و کارآفرین، رویدادهای استارتاپی فضایی برگزار کرده و اکوسیستم کارآفرینی را به این سمت هدایت و تحریک کند. در اولین قدم سمینارهای دانشگاهی متعددی در تهران و شهرستان‌ها با عنوان توسعه کسب‌و‌کار فضاپایه برگزار شده و همچنان ادامه دارد که موجب ایجاد ادبیات مشترک بین متخصصان این حوزه و متقاضیان آن می‌شود.
باید توجه داشت که تاثیر فناوری فضایی نسبتا پیچیده بوده و خروجی آن مستقیما روی ارتقای کیفیت زندگی بشر قابل اندازه‌گیری است که برگزاری سمینارهای متعدد، کارگاه‌های توانمندساز و صرف وقت و حوصله قابل توجهی برای به نتیجه رسیدن را نیاز دارد.
سازمان فضایی ایران برای محقق‌شدن زنجیره ارزش فضایی کشور، زیست‌بومی را طراحی کرده است که ذیل آن حداقل ۴ فعالیت اصلی به راهبری سازمان صورت می‌پذیرد. در گام اول سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان حوزه فضایی کشور مد نظر است که تشکیل کمیسیون راهبردی شورای عالی فضایی از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های آن است. در گام بعدی تحقیق و توسعه پایدار و هدفمند مطابق با راهبردهای اسناد بالادستی که منجر به گام سوم یعنی ساخت و پرتاب ماهواره‌های بومی سنجشی و مخابراتی می‌شود، قرار دارد.
در گام چهارم فعال‌سازی لایه اپراتوری با صدور مجوز اپراتورهای مخابراتی و برنامه‌ریزی برای مجوز اپراتورهای ماهواره‌های سنجشی صورت پذیرفته و حضور شرکت‌ها و کنسرسیوم‌های بزرگ را به عنوان اهرم محرک اکوسیستم فضایی در پی خواهد داشت. در گام آخر نیز توسعه کسب‌و‌کار بخش خصوصی با دو رویکرد ایجاد استارتاپ و توسعه فعالیت بخش خصوصی موجود در حال برنامه‌ریزی و اجراست.
رویدادهای استارتاپهای فضایی
به منظور ترویج و ظرفیت‌شناسی اکوسیستم مشتاق و فعال در حوزه فضایی، رویداد ترویجی تهران در تاریخ ۲۱ شهریور‌ماه با عنوان رویداد سرنخ توسط شتاب‌دهنده شزان در کارخانه نوآوری آزادی برگزار شد و مجموعه‌ای از ایده‌های بالفعل و بالقوه در اختیار شرکت‌کنندگان قرار گرفت.
در رویداد سرنخ پنل بررسی چالش‌های توسعه کسب‌و‌کار فضاپایه نیز برگزار شد که در این پنل مهمان‌هایی از بخش خصوصی طراحی و ساخت ماهواره به عنوان نماینده بخش بالادست، شرکت سنجش از دور به عنوان نماینده ارائه خدمات ماهواره‌ای، مجری توسعه کسب‌و‌کارهای کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی، نماینده شتاب‌دهنده و نماینده شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر حضور داشتند. در ادامه رویداد سرنخ مسابقه استارتاپی از یکشنبه ۱۵مهر‌ماه مصادف با هفته جهانی فضا برگزار شد. ۱۰ تیم- ایده در این مسابقه شرکت کردند که توزیع بسیار امیدوارکننده‌ای از ایده‌ها و تخصص‌ها داشتند.
ایده‌های مختلفی در حوزه تبلیغات مکان‌پایه، کشاورزی، فناوری فضایی، اکتشافات معدن و گردشگری در این مسابقه شرکت کردند. در ادامه این مسابقه و به واسطه ارزیابی فنی و ظرفیت‌شناسی علاقه‌مندان، برنامه شتابدهی و ایجاد بازار مناسب برای تیم‌ها در نظر گرفته شده است. باید توجه داشت که مطابق با ادبیات و استانداردهای توسعه کسب‌و‌کار، استارتاپهای فضایی فعلی در مرحله اولیه بوده و تبدیل آنها به شرکت با خروجی درآمدزا تلاش و حمایت زیادی می‌طلبد.
به موازات ایجاد استارتاپهای فضایی و تشویق جوانان برای ورود به عرصه خدمات فضایی، سازمان فضایی ایران در حال بسترسازی برای توسعه و گسترش فعالیت شرکت‌های توانمند داخلی نیز هست. معرفی تکنولوژی فضایی و کاربردهای آن، حمایت از توسعه فعالیت‌های نوین با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای، بازاریابی سریع‌تر، ایجاد شبکه ارتباطی قوی و تضمین خرید محصول با‌کیفیت توسط خریدار بالقوه، تامین منابع مالی شامل وام وجوه اداره‌شده، جذب حمایت سرمایه‌گذاران خطرپذیر، ایجاد مرکز نوآوری تخصصی و در مجموع ایجاد مشارکت همگانی نهادهای تاثیرگذار در اکوسیستم کارآفرینی کشور از جمله حمایت‌هایی هستند که سازمان فضایی ایران در اختیار کسب‌و‌کارهای نوپا و با‌سابقه‌ای که از داده‌های فضایی برای رونق‌بخشیدن به صنعت داخلی استفاده کنند، می‌گذارد.
