مهم نیست در کنار این نام، چند محصول خوراکی دیگر روانه بازار می‌شوند؛ خودش به‌تنهایی برای خاطرات کودکی چندین نسل کفایت می‌کند. بیسکوئیت‌های باریک با آن نگاه حک‌شده مادرانه و نوزاد در آغوش آرام‌گرفته روی جلدشان، یکی از معدود خوردنی‌هایی بودند که در روزگار کودکی از آنها منع نمی‌شدیم. یک گاز کوچک از آن و چند ثانیه صبر برای آب‌شدنش در دهان هنوز هم یادآور هزاران طعم و نوستالژی است. با اینکه شرکت ویتانا در کنار بیسکوئیت مادر، محصولات دیگری هم تولید می‌کند و امروز شمار این خوراکی‌ها به ۶۰قلم می‌رسد، نامی که بار نوستالژیک این کارخانه ایرانی همواره به دوش کشیده، بیسکوئیت مادر است؛ بیسکوئیت‌هایی که تا سال‌های سال یگانه شعار همراهشان «مهر مادر، شیر مادر، بیسکوئیت مادر» بود و امروز به عنوان قدیمی‌ترین بیسکوئیت تولید‌شده در ایران از آنها یاد می‌شود. بی‌شک ۵۹سال، عمر کوتاهی برای ادامه حیات یک خوراکی ساده با طعمی که در تمام سال‌های تولیدش تغییر نکرده، نیست.
- تولد طعمی که در دهان آب می‌شود
گروه صنایع غذایی ویتانا یا مادر به عنوان نخستین تولیدکننده بیسکوئیت در ایران، فعالیت تولیدی خود را از سال ۱۳۳۷ آغاز کرد و در طول قریب به شصت‌سال حیات خود، توانست به یکی از محبوبترین و با ارزشترین نام‌های تجاری ایران تبدیل شود. کارخانه ویتانا دو سال پیش‌تر از تولید اولین بیسکوئیت‌های مادر در سال ۱۳۳۵ توسط برادران تهرانچی در خیابان امیریه راه‌اندازی شد؛ دو برادری که از خانواده‌ای سرمایه‌دار در تهران برآمده بودند و در آن زمان برای تولید اولین بیسکوئیت در کشور راهی آلمان و انگلستان شدند و دستگا‌ه‌های تولیدی کارخانه را از اروپا به ایران آوردند. به این ترتیب اولین صنایع تولید بیسکوئیت در کشور سر خیابان خلیج پا به حیات گذاشت. شصت کارگر اولیه کارخانه ویتانا در روزگاری که هنوز اتوبانی در تهران ساخته نشده بود، خیابان امیریه خاکی بود و درختان پارک شهر تازه کاشته شده بودند، هر صبح بوی خوش بیسکوئیت را روانه خیابان‌های اطراف می‌کردند.
کارخانه ویتانا به‌مثابه یک برند نوپای ایرانی به سرعت جان گرفت و محصولات متنوعی در کنار بیسکوئیت مادر به صنایع خود اضافه کرد. تولد این بیسکوئیت‌های نوستالژیک هم به جمله معروفی بازمی‌گردد که به این دو برادر نسبت داده می‌شود. آنها باور داشتند که باید بیسکوئیتی تولید کرد که به‌راحتی با دندان شکسته‌شده و با آب دهان نرم شود. احتمالا همین جمله کلیدی فلسفه بادوام تولید بیسکوئیت‌های مادر در تمام این شصت سال بوده است. البته برادران تهرانچی آنقدر در تهران نماندند تا شاهد ادامه حیات فرزند خود باشند. بعد از انقلاب آنها ایران را ترک کردند و کارخانه حاضر و آماده ویتانا سرنوشت دیگری به خود دید.
- بیسکوئیت‌ها بی‌مادر شدند
بعد از رهاشدن کارخانه ویتانا در کیلومتر هفت جاده کرج، این برند به شرکت سهامی البرز از زیرمجموعه‌های بنیاد ۱۵ خرداد واگذار شد و به بورس تهران راه پیدا کرد. سال‌های پس از انقلاب مصادف با فراز و نشیب‌های فراوان در تولید بیسکوئیت‌های مادر بودند و کارخانه ویتانا که روزگاری محصولاتش در صدر فروش بیسکوئیت‌های ایرانی قرار داشتند، برای ادامه حیات خود دست و پا می‌زد. در آغاز دهه هشتاد شمسی، شرکت ویتانا همانند بسیاری از شرکت‌های دولتی شده دیگر در آستانه ورشکستگی قرار گرفت و برای مدتی تعطیل شد.
به این ترتیب کارخانه‌ای با وسعت بیش از شش هکتار در جاده قدیم، به خوابی زمستانی فرو رفت و آخرین بیسکوئیت مادر تولید شده در آن پیش از تعطیلی در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۵ به بازار پا گذاشت و پس از آن کارخانه تعطیل و کارگرانش خانه‌نشین شدند. غلامعباس خدابخشی که ۳۰ سال بی‌وقفه در کارخانه ویتانا کار می‌کرده درباره روزهای آغاز به کار آن می‌گوید: «دوستاني داشتم که در کارخانه کار مي‌کردند و هميشه از آنجا برايمان تعريف مي‌کردند. آن روزها تازه بيسکوئيت مادر آمده بود و کلي مشتري داشت. هر روز وقت رفتن خانه از جلوي کارخانه براي بچه‌هايم بيسکوئيت مادر مي‌خريدم. خيلي زود کارخانه رونق گرفت و کم‌کم بزرگ شد و محصولاتش هم متنوع‌تر. اما امروز چیزی به‌جز درهای بسته از آن باقی نمانده است.»
- سلامی دوباره به بازار ایرانی
البته روزهای تیره و تار کارخانه ویتانا چندان به درازا نکشیدند و علی‌رغم وقفه چند‌ساله در تولید آنها، اواخر دهه هشتاد که مصادف با آغاز طرح‌های خصوصی‌سازی بنگاه‌های دولتی بود، ویتانا هم نصیب بخش خصوصی شد و سلامی دوباره به بازار ایران داد. هرچند این واگذاری با حاشیه‌هایی همراه بود، به طوری که مالکان جدید خود را در این واگذاری متضرر می‌دیدند و با ورود فیزیکی به کارخانه دریافته بودند که این شرکت بدهی‌های کلان بانکی و دولتی دارد. مالکان جدید با وجود مشکلات عدیده و ناامیدی همگانی، با همیاری پرسنل کارخانه دست از تلاش برای احیای نام ویتانا و نام مادر بر‌نداشتند و توانستند روند نوسازی و بازسازی کارخانه ویتانا را در یک دوره طاقت‌فرسا، اما با سرعت عملی کنند.
امروز بیسکوئیت مادر در بالاترین سطح تولید در مقایسه با تمام سال‌های فعالیت ویتانا قرار دارد و در کنار خود محصولات بسیاری شامل ویفر، بیسکوئیت، کراکر، کیک، آبنبات، شکلات و غیره را می‌بیند. بخشی از این محصولات در کارخانه اصلی ویتانا و بخش دیگری در فازهای توسعه و کارخانجات جدیدالتاسیس ویتانا صورت می‌گیرد. مدیران شرکت ویتانا معتقدند که این شرکت پیشروترین تولیدکننده در این صنعت از لحاظ نوآوری و محصولات قابل رقابت با بازار جهانی است. امروز کارخانه ویتانا در ۸ خط تولید متنوع مشغول فعالیت است و روزانه حدود ۷۰ تن محصول روانه بازار می‌کند.
شاید یکی از دلایل اقبال کودکان و خاطره‌بازی بزرگسالان با محصول یکه‌تاز ویتانا، ترکیب ساده و در عین حال مکمل غذایی بودن آن باشد. یکی از عناصر تبلیغات بیسکوئیت مادر در همه این سال‌ها تایید پزشکان بر استفاده از آن برای نوزادان بود، تا جایی که به مادران توصیه می‌کردند از شش‌ماهگی به همراه شیر به نوزاد خود بیسکوئیت مادر بدهند. البته همه ما می‌دانیم راز ماندگاری این نام در بازار ایرانی چیزی فراتر از ترکیب ساده و مغذی آن از جوانه گندم و شیر و تخم‌مرغ است. این روزها گروه صنعتی ویتانا سردمدار بازار بیسکوئیت کودک با برند «مادر» در کشور است و هنوز هم ایراني‌ها بیسکوئیت مادر را یکی از انگشت‌شمار نام‌های یادآور ایام کودکی خود میدانند.
