یکی از مهم‌ترین موضوعات اکوسیستم استارتاپی ایران، سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است. نحوه مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی، تهدید‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری، حجم بازار و میزان سرمایه‌گذاری در این زیست‌بوم و… از موضوعات مهمی بود که در همایش یلدای کارآفرینان استارتاپی در آخرین پنل با موضوع تامین منابع مالی استارتاپ‌ها به آن پرداخته شد، که به اعتقاد شرکت‌کنندگان داغ‌ترین پنل این همایش بزرگ بود.
- مدیرعامل سرآوا
شفافیت را در فضای استارتاپ‌ها تشویق کنیم
سیدسعید رحمانی خضری، مدیرعامل سرآوا، صحبت‌های خود را در پنل منابع مالی سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها با پاسخ به پرسشی درباره متناسب‌ترین مدل سرمایه‌گذاری در حوزه تکنولوژی آغاز کرد و گفت: «برای سرمایه‌گذاری در کسبوکارهای نوپا هیچ نوع وام یا مدل‌های قدیمی جذب سرمایه کارساز نیست، به همین دلیل بزرگ‌ترین دستاورد امسال این بود که برای نخستین‌بار در ایران به همت سازمان بورس و معاونت علمی قوانین صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه شکل گرفته است.» رحمانی با اشاره به اینکه شرکت سرآوا عملا جذب سرمایه‌گذار را از بخش سنتی بازار ایران آغاز کرده گفت: «در سال ۱۳۹۰ که ما سرآوا را شکل دادیم جذب سرمایه را از سرمایه‌گذاران سنتی انجام دادیم و سرمایه‌گذاران ما بانک تجارت، بانک سامان، بانک خاورمیانه، شرکت تدبیرگران فردای امید (متعلق به ۲۰ هزار کارمند بانک تجارت)، شرکت توسعه صنعتی ایران (دارای بیشترین تعداد سهام‌دار در یک شرکت در بورس ایران) و شرکت‌های آرا و دینا و… بود که در بخش‌های مختلف اقتصادی فعالیت می‌کردند.»
به گفته رحمانی، سرآوا زمانی شروع به جذب سرمایه‌گذاری کرد که کاهش شدیدی در زمینه ارزش پول ملی کشور در برابر دلار اتفاق افتاده بود، تحریم‌ها شدت گرفته بود و چشم‌انداز اقتصادی مثبت نبود. با این حال به گفته رحمانی بزرگ‌ترین فرصت سرآوا همکاری با تیم‌هایی متشکل از جوانان باپشتکار، متعهد و بااستعداد بود. مدیرعامل سرآوا با اشاره به اینکه راه افتادن پنج صندوق جسورانه شروعی مناسب اما ناکافی است و تعداد این صندوق‌ها باید به ۱۰۰ عدد برسد گفت: «هم‌اکنون صندوق پارتیان ۲۰ میلیارد، صندوق آرمانی ۵۰ میلیارد، صندوق سلامت پارسیان ۵۰ میلیارد، آرمان آتیه ۱۰ میلیارد و سرآوا ۵۰ میلیارد تومان تعهد به جذب سرمایه کرده‌اند که مجموع آنها به ۲۰۰ میلیارد تومان (برای ۱۰ سال آینده) نمی‌رسد.» وی افزود: «اگر فرض کنیم تا به حال ۳۰۰ میلیارد تومان هم در این بخش از قبل سرمایه‌گذاری شده باشد، مجموع این میزان نسبت به درآمد سرانه ناخالص ایران نزدیک به ۰۳/۰ درصد است.» به گفته رحمانی در آمریکا با درآمد ناخالص ملی ۱۷ تریلیون دلار این میزان سرمایه‌گذاری در بخش جسورانه به ۳/۰ درصد می‌رسد و این یعنی سرمایه‌گذاری جسورانه می‌بایست ۱۰۰ برابر میزان فعلی افزایش یابد. مدیرعامل سرآوا با تاکید بر لزوم امنیت خاطر و قانون در این عرصه گفت: «باید شفافیت را تشویق کنیم. سرآوا تاکنون بیش از ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده اما این مسئله به صورت عمومی اعلام نشده است.» سیدسعید رحمانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به کمبود مدل‌های قانونی مورد نیاز در بخش سرمایه‌گذاری استارتاپی که منجر به شکل‌گیری صندوق‌های جسورانه شد گفت: «طبق قوانین سنتی تجارت ایران مالکیت و مدیریت از هم جدا نیستند. این بزرگ‌ترین مشکل پیش روی شرکت‌های سرمایه‌گذاری و استارتاپ‌هاست، در حالی که در صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه میزان سرمایه بین سرمایه‌گذاران متعدد تقسیم می‌شود؛ در عین اینکه تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری در اختیار مدیریت شرکت است.» وی افزود: «اگر این مدل مدرن سرمایه‌گذاری در خارج متداول نبود دنیا تاکنون به هم ریخته بود چراکه مثلا گوگل یا اوبر را سرمایه‌گذاران آنها اداره می‌کردند، نه مدیران آنها.» به گفته رحمانی با جدا کردن سرمایه‌گذاری از مدیریت امکان جذب راحت‌تر سرمایه از سرمایه‌گذار سنتی و یا حتی خارجی فراهم می‌شود، بدون آنکه به آنها اجازه دخالت در امور شرکت داده شود. مدیرعامل سرآوا همچنین به سرمایه‌گذاری خارجی اشاره کرد و گفت: «بسیاری از استارتاپ‌ها در مراحل اولیه رشد و یا در حین حضور در شتاب‌دهنده‌ها نیاز به سرمایه ندارند؛ اگر هم داشته باشند، می‌توانند از سرمایه‌گذاران داخلی جذب سرمایه کنند و در این مرحله از رشد واقعا نیازی به سرمایه خارجی نیست. تجربه نشان داده است بهترین استارتاپ‌ها آن‌هایی هستند که مراحل اولیه خود را با پول خودشان، و با پایین نگه داشتن مخارج و افزایش درآمدزایی طی کرده‌اند و از این روش استارتاپ خود را گسترش داده‌اند.» رحمانی همچنین به فرآیند جذب سرمایه‌گذاری خارجی اشاره کرد و گفت: «ما در دوران تحریم‌ها با اتکای کامل به تجربه مدیریتی، دانش و سرمایه داخلی حرکت کردیم و بعد از کاهش تحریم‌ها با آگاهی به نیاز به آماده‌سازی کسبوکارهای ملی برای رقابت با شرکت‌های چندملیتی که قصد ورود به بازار کشورمان را دارند، برای دسترسی و انتقال دانش مدیریتی تراز جهانی جذب سرمایه خارجی را در نظر گرفتیم. اما حتی یک سهم از دیجی‌کالا را نه به روس‌ها، نه به آمریکایی‌ها، نه سوئدی‌ها و نه به هیچ کس دیگر منتقل نکردیم.» مدیرعامل سرآوا ادامه داد: «جذب سرمایه‌گذار خارجی تنها زمانی مقبول است که با تعهد انتقال دانش مدیریتی و در مرحله‌ای از رشد باشد که تجربه‌اش در کشورمان موجود نیست و نکته این است که این تجربه را نمیشود خرید چون تنها قابل‌انتقال از طریق کسانی است که آن را در دیگر نقاط دنیا به صورت عملی تجربه کرده‌اند.» به گفته رحمانی، مدیران شرکت پامگرنت که گروهی کارآفرین سوئدی هستند در دوران تحریم و در سال ۱۳۹۳ به ایران آمدند و به سرمایه‌گذاری در این زمینه علاقه داشتند. آنها تجربه انتقال دانش مدیریتی به شرکت اویتو (بزرگ‌ترین شرکت اینترنتی در روسیه و منطقه) و یا بلابلا را در فرانسه داشتند. رحمانی افزود: «ما در دوران تحریم با این شرکت به توافق رسیدیم اما به خاطر همان تحریم‌ها موفق به انتقال سرمایه نشدیم ولی انتقال تجربه صورت گرفت.» رحمانی یکی از ضعف‌های فضای سرمایه‌گذاری را فقدان قوانین در میزان مالکیت سرمایه‌گذار خارجی برشمرد و گفت: «این یک خطر است که سرمایه‌گذاری خارجی کل اکوسیستم استارتاپی ایران را با پرداخت مبلغی از آن خود کند. این خطری است که هم فضای سرمایه‌گذاری داخلی و هم فضای کارآفرینی را تهدید می‌کند.» وی همچنین فقدان قانون حفاظت از داده‌های کاربران را از دیگر مشکلات قانونی در این بخش برشمرد و گفت: «مشکل داده‌ها فقط مشکل سرمایه‌گذار خارجی نیست ما باید قانونی داشته باشیم که حفاظت از داده‌های کاربران را الزامی کند و دسترسی به آن را محدود به قرارداد فی‌مابین کاربر و شرکت سازد.» رحمانی با اشاره به نوشته شدن مطالبی علیه استارتاپ‌ها در شبکه‌های اجتماعی گفت: «آیا اینکه امشب به خاطر یلدا در تهران ترافیک شده تقصیر استارتاپ‌هایی مثل اسنپ و تپ‌سی است؟» رحمانی کسبوکارهای استارتاپی را بخشی از اقتصاد مقاومتی کشور دانست و گفت: «در کار ما هیچ سوالی نیست که جواب روشن و واضحی نداشته باشد. ما باید پایبندی به اقتصاد مقاومتی، اصول اخلاقی و امنیت ملی را از اصول خود قرار دهیم و از طرفی فرهنگ‌سازی مهم‌ترین چیزی است که به آن در اکوسیستم کارآفرینی نیاز داریم. به گفته رحمانی، باید تلاش کرد فضایی ایجاد شود که به شفافیت در این اکوسیستم منجر شود.» وی ادامه داد: «مسائل پیش‌آمده در شبکه‌های اجتماعی و تهمت زدن به کارآفرینان و کسبوکارهای موفق، امنیت خاطر فعالان اکوسیستم و سرمایه‌گذاران را مخدوش می‌کند و این انرژی و تمرکز ما را هدف می‌گیرد و باعث وارد شدن ضرر به اکوسیستم کارآفرینی می‌شود.» رحمانی تاکید کرد: «باید برای بیان واقعیت و شفاف‌سازی فضا ایجاد کنیم و البته نسبت به مسائل امنیتی و حساس آگاهی خود را بالا ببریم.»
رئیس هیئت مدیره انجمن صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه
- سرمایه‌گذار خارجی؛ پول، تجربه و دانش
رضا زرنوخی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، در این پنل گفت: «بحث تامین سرمایه استارتاپی خیلی پیچیده است. ابزار سرمایه به‌تنهایی کافی نیست و تضمین وجود ندارد بلکه نیاز به هوشمندی و همراهی با تیم‌های استارتاپی دارند.» وی ادامه داد: «هنوز به قدر کافی نتوانسته‌ایم موفقیت‌های این اکوسیستم را برای سرمایه‌گذاران به تصویر بکشیم. اگر تعداد بیشتری از موقعیت‌ها را نشان دهیم، سرمایه‌گذار بیشتری جذب می‌شود و این فرصتی در این حوزه است.» زرنوخی گفت: «انتظارات از طرف سرمایه‌گذاران خیلی بالا می‌رود و این یک تهدید محسوب می‌شود. افرادی که پول زیادی دارند به این اکوسیستم حسادت می‌ورزند و برای همین انگ و تهمت می‌زنند چون نمی‌توانند مانند این حوزه رشد کنند. به نظر می‌رسد ما نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی نداریم اما مراحل تصمیم‌گیری پروسه کمی طولانی شده و استارتاپ‌ها فکر می‌کنند سرمایه‌گذار خارجی بهتر عمل می‌کند. در حال حاضر پول و سرمایه در کشور وجود دارد و نیازی به سرمایه‌گذاری خارجی نداریم.» رئیس هیئت‌مدیره انجمن صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه ادامه داد: «اما با سرمایه‌گذاری خارجی علاوه بر پول، تجربه و دانش نیز وارد می‌کنیم و از این لحاظ بسیار مفید است. بخش سرمایه‌گذار محافظه‌کار است و بحث امنیت اهمیت بسیاری دارد. اکوسیستم خود می‌تواند ضربه‌گیر پالس‌های منفی باشد. می‌توانیم اخبار منفی را منعکس نکنیم، باید با حوصله حرکت کنیم. قانون‌گذار هم باید برای سرمایه‌گذاران اطمینان را ایجاد کند تا حمایت خود را کامل کنند. معاونت علمی ریاست جمهوری و سازمان بورس و… در تلاش برای وضع این قوانین و ایجاد اطمینان خاطر هستند. کل قابلیت‌های اکوسیستم را بر روی حوزه آی‌تی متمرکز کرده‌ایم. باید کمک کنیم تا اکوسیستم متوازن رشد کند.» زرنوخی گفت: «طی دو سال اخیر اکوسیستم استارتاپی ایران رشد کرده و شتاب‌دهنده‌ها خوب وارد شده‌اند. کارآفرینان و سرمایه‌گذاران خوب وارد شدند اما نتوانستیم موفقیت‌های این اکوسیستم را به بازار سرمایه نشان دهیم و به همین دلیل است که سرمایه‌گذار سنتی خیلی راحت وارد این حوزه نمیشود.» وی با بیان اینکه بازدهی سایر حوزه‌های مالی در کشور در حال افت است، ادامه داد: «خلاقیت می‌تواند باعث جذب سرمایه‌گذاری در این بخش شود.» زرنوخی با اشاره به وجود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی غیررسمی و ۱۲۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی رسمی در کشور گفت: «برخی به این سیستم حسادت می‌کنند و به آن انگ می‌زنند اما باید حوصله و صبر به خرج داد و تعامل کرد.» رئیس هیئت مدیره صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه با تاکید بر اینکه نیاز به پول خارجی نداریم و به اندازه ظرفیت غربال‌شده این حوزه، پول داخلی وجود دارد، گفت: «برخی استارتاپ‌ها فکر می‌کنند با پول خارجی زود‌تر به نتیجه می‌رسند که این درست نیست.» وی با بیان اینکه صندوق‌های جسورانه در ذیل قانون به درستی شکل گرفته‌اند و آماده تزریق پول هستند، ادامه داد: «به این پول دسترسی وجود دارد و نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی نداریم. اما از طرفی باید به این نکته توجه داشت که سرمایه‌گذاران خارجی برای ما تجربه می‌آورند و حرفه‌ای‌تر هستند و از این جهت سرمایه آنها می‌تواند مزیت باشد.» زرنوخی با تاکید بر اینکه نگران دخالت پول غیرهوشمند در این کسبوکار زیر چتر دانش‌بنیان و دولتی هستیم، توضیح داد: «این موضوع منجر به پاشیده‌شدن تیم‌ها خواهد شد، چراکه بازیگران با پول بزرگ می‌آیند و قیمت‌گذاری بزرگی انجام می‌دهند که باعث ایجاد حباب می‌شود. پول وحشی و غیرهوشمند در این اکوسیستم همه چیز را می‌خرد و فضا از دست می‌رود. این پول می‌تواند از سوی سرمایه‌گذار داخلی یا خارجی تزریق شود که یک تهدید است.»
- مدیرعامل حرکت اول
نظام اقتصادی کشور جلوی فعالیت ما را می‌گیرد!
علی فیاض‌بخش، مدیرعامل حرکت اول، به‌عنوان بازوی سرمایه‌گذاری اپراتور همراه اول، با اشاره به مدل سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، ارزش بازار این بخش را ۲۵ هزار میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: «این در حالی است که توانایی این بازار ۹۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود. ۱۵ درصد این بازار را استارتاپ‌ها در اختیار دارند و کل اکوسیستم کارآفرینی این امکان را می‌دهد که استارتاپ‌ها ۸ هزار میلیارد تومان فروش جدید را تجربه کنند.» وی با بیان اینکه هر ۱۰ درصد افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری اطلاعات و ارتباطات، ۵/۲ درصد GDP را افزایش می‌دهد، گفت: «میزان GDP سالانه ایران ۱۳۰۰ میلیارد تومان، خاورمیانه ۳۴۰۰ میلیارد تومان و اروپا ۱۴ هزار میلیارد تومان است.» فیاض‌بخش ادامه داد: «مسئله این نیست که چقدر سرمایه‌گذاری می‌کنیم، مسئله این است که سرمایه‌گذاری ما چقدر کارآمد است.» وی میانگین هزینه اشتغالزایی یک نفر در ایران را ۱۰۰ میلیون تومان عنوان کرد که این هزینه در حوزه نفت و گاز یک میلیارد تومان برآورد می‌شود و این در حالی است که این هزینه در استارتاپ‌ها چند هزارم این ارقام است. برای مثال ۵ استارتاپ بر‌تر ۳ هزار نفر اشتغالزایی کرده‌اند که اگر با ارقام متوسط هزینه اشتغال آنها را محاسبه کنیم، سرمایه‌گذاری ۳ هزار میلیارد تومانی برای کشور رقم زده‌اند. این اتفاق با بهره‌وری بالا و هزینه بسیار کم ممکن شده است.
فیاض‌بخش با بیان اینکه میانگین سنی کسبوکارهای نوپا حدود ۱۰ سال است، گفت: «صندوق سرمایه‌گذاری حرکت اول به بزرگ‌تر‌شدن بازار فناوری ارتباطات با هدف کسب منافع مادی از طریق سرمایه‌گذاری قوی اقدام می‌کند.» وی با تاکید بر لزوم تامین سرمایه خارجی گفت: «ویژگی مارکت‌بیس بودن کسبوکارهای نوپا این است که سرمایه‌گذاری خارجی تنها در کسبوکار و اشتراک منافع اتفاق می‌افتد و این موضوع به نوعی ضربه‌گیر سیاسی و اقتصادی است. اما در هر صورت در این فضا قانون‌گذاری نیاز است.» فیاض‌بخش ادامه داد: «باید معترض نظام اقتصادی کشور شویم که جلوی فعالیت ما را می‌گیرد و به جای گارد دفاعی باید گارد تهاجمی داشته باشیم. قانون اجازه می‌دهد در فناوری اطلاعات و ارتباطات ۶ هزار میلیارد تومان سرمایه خارجی جذب شود و اجازه می‌دهد تا ۲۰ درصد ارزش بازار سرمایه ایران در اختیار سرمایه‌گذار خارجی باشد. پس قوانین وجود دارد و این قوانین با حجم سرمایه‌گذاری انجام‌شده، دست و پای ما را نمی‌بندد.» فیاض‌بخش با اشاره به اینکه نظامات حقوقی کشور ۴۱ سال از نظامات اداری عقب‌تر است، افزود: «در همراه اول با اپراتور فرانسوی اورنج در ۳ سطح یکپارچه‌سازی شبکه ثابت و همراه، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و سطح نوآوری در آزمایشگاه‌های دانشگاه‌های مختلف وارد مذاکره شده‌ایم که هنوز ۱۰۰ درصد به نتیجه نرسیده است.» به گفته وی، هرنظام اقتصادی با اشتباهاتی همراه است و نیازمند اصلاح اشتباهات هستیم. در مورد دغدغه‌های امنیتی نیز نیازمند مشاوره و مدیریت هستیم تا برای این کسبوکار پروپاگاندا ایجاد نشود. فیاض‌بخش با بیان اینکه علاقه‌مند به ایجاد استقلال مالی و نظامات ارزشی برای احترام گذاشتن به کسبوکار هستیم، گفت: «برمبنای نظریه یکی از نظریه‌پردازان راه سوم، پس از نسل‌های مختلف، درگیر پارادایم تله بنیانگذار می‌شویم و ممکن است به لحاظ سیاسی و اقتصادی این اتفاق بیفتد. بر این اساس نباید انتظار داشت که اختلاف‌نظر‌ها سریع برطرف شود بلکه نیازمند ایجاد شورای گفت‌وگو برای حل مسائل هستیم. همان‌طور که اتاق بازرگانی ایران امروز به جایی رسیده است که وزرای دولت را وادار به پاسخگویی به بخش خصوصی می‌کند، این اتفاق در اکوسیستم استارتاپ‌ها نیز دور از ذهن نخواهد بود.»
- مدیرعامل فناپ:
بازار روبه‌رشد استارتاپ‌ها در ایران
شهاب جوانمردی، مدیرعامل شرکت فناپ، نیز گفت: «جامعه استارتاپی و فعالان این حوزه به حوزه فرهنگ‌سازی و جذابیت‌های آن تمایل نشان داده‌اند اما با اینکه کارهایی انجام شده، کافی نیست. روش موفقیت یک کسبوکار در همه کسبوکارها یکسان است ولی این حوزه موارد اضافی مانند دانش و تکنولوژی و… هم دارد.»
جوانمردی درباره تقابل جامعه استارتاپی و سرمایه‌گذاران سنتی گفت: «جامعه استارتاپی باید دست سرمایه‌گذار سنتی را بگیرد و وارد این حوزه کند. بنیان‌گذاران و سیاستمداران باید برای سرمایه‌گذار سنتی اطمینان خاطر فراهم کنند تا نگران تهدید و مشکلات اقتصادی و سیاسی نباشند. ما در یک اقتصاد آزاد شاهد این هستیم که سرمایه به دنبال بهترین فرصت‌ها می‌گردد و جذب آن می‌شود.» وی ادامه داد: «ما فرصت‌هایی داریم که ممکن است سرمایه‌گذار بیرونی به آن علاقه‌مند شود. قوانین تعیین می‌کنند که این سرمایه‌گذار می‌تواند وارد شود یا نه. در لایه اول تصمیم‌گیری، آنچه درباره دیگر صنایع سرمایه‌گذاری داریم در این حوزه هم باید داشته باشیم. ما در این حوزه تاثیرگذاری‌های اجتماعی و فرهنگی بیشتری داریم. بنابراین به قوانین خاص‌تری نیاز داریم چون اقتصاد دیجیتالی شرایط خاص خودش را دارد.»
شهاب جوانمردی با بیان اینکه بازار استارتاپ‌ها هنوز بازار بزرگی نیست، در مورد امید به توسعه این بازار تاکید کرد: «بیشترین تنش‌ها در این بازار از این جهت است که بازار آنلاین ایران بازار جذابی است و به‌زودی بخشی جدی از بازار سنتی را به خود اختصاص می‌دهد.» وی با بیان اینکه حجم سرمایه‌گذاری در حوزه استارتاپ‌ها زیر ۱۰۰ میلیارد تومان است، ادامه داد: «در زمینه اینکه ارزش این میزان سرمایه‌گذاری چقدر است، هنوز آماری در دست نیست. همه ما با یک امید برای بازار بزرگی در افق ۱۰ ساله که حجم زیادی از GDP را به خود اختصاص می‌دهد، فعالیت می‌کنیم. هم‌اکنون در دنیا خدمات ۸۰ درصد GDP را در اختیار دارد اما در ایران بیش از ۵۰ درصد GDP به صنعت و کشاورزی اختصاص دارد و کمتر از ۵۰ درصد از GDP به خدمات مربوط می‌شود.»
به گفته جوانمردی، در حوزه اکوسیستم استارتاپ سه ضلع این مثلث شامل کارآفرین، شتاب‌دهنده و سرمایه‌گذار، همه یا در کم‌کاری‌اند و یا در گام‌های اولیه قرار دارند، این در حالی است که باید سیستمی شکل بگیرد تا سرمایه‌گذاران سنتی وارد شوند. در حال حاضر سرمایه‌گذاران سنتی وارد این حوزه نشده‌اند و یا بخش اندکی از سرمایه خود را وارد کرده‌اند، چراکه به دلیل عدم شناخت ممکن است ترس این را داشته باشند که سرمایه‌شان به خطر بیفتد. این‌ها نیازمند فضای امن برای سرمایه‌گذاری هستند تا شاهد بازده بالا و ریسک قابل محاسبه و مدیریت باشند. وی با بیان اینکه نشناختن جامعه استارتاپی به دلیل آن است که حرکت‌های کافی برای معرفی این بخش انجام نشده، ادامه داد: «ادبیات ما ادبیات جداگانه‌ای است و ما این بازیگران را وارد این عرصه نمی‌کنیم. طوری این کسبوکار را معرفی کرده‌ایم که انگار فرمول ویژه‌ای دارد و این روش اشتباه است، چراکه این حوزه تنها یک چیز اضافه‌تر از سایر کسبوکارها دارد و آن این است که مدل کسبوکار و تغییر فضای اقتصادی کشور با تکنولوژی همراه است.»
جوانمردی با تاکید براینکه قانون‌گذار نیز باید اطمینان خاطر ایجاد کند تا سرمایه‌گذار مطمئن شود که سرمایه‌گذاری بی‌دردسر و بدون تهدیدی خواهد داشت، در مورد نیاز به مدل سرمایه‌گذاری خارجی در فضای استارتاپی ایران با توجه به طرح موضوعاتی از قبیل نفوذ جریان‌های خارجی و سرقت داده‌های ایرانی گفت: «در یک اقتصاد آزاد شاهد این مسئله هستیم که سرمایه به دنبال فرصت می‌گردد و شعاع پیرامونی آن را بیشتر می‌کند. هم‌اکنون فرصت سرمایه‌گذاری در خاورمیانه روبه‌رشد است و محدود به ایران نیست. اگر فرصت در ایران باشد سرمایه‌گذار بیرونی ترغیب می‌شود. این حوزه‌ها به واسطه اینکه در فضایی از اقتصاد هستند که تاثیر سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارند برای سرمایه‌گذار جذاب هستند. اما اقتصاد دیجیتالی باید به‌گونه‌ای باشد که منافع ما هم تهدید نشود و شرایط سرمایه‌گذاری خارجی از سوی قانون‌گذار تبیین شود تا به جذب سرمایه بینجامد.» وی ترغیب سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها را ایده‌های استارتاپی عنوان کرد: «برخی از آنها به حدی تاثیرگذار بوده که کسبوکارهای سنتی را تهدید کرده است. در این بازار به داستان‌های موفقیت بیشتری برای ترغیت سرمایه‌گذار نیاز داریم. باید با مدیریت سرمایه‌گذاری به رشد این بخش کمک کنیم و با ارائه داستان‌های موفقیت این کسبوکارها، ترغیب‌کننده سرمایه‌گذاری باشیم.»
جوانمردی تاکید کرد: «نسل جدید و جوان ما به دنبال موفقیت‌های ساده، آسان و بزرگ است و دامنه آرزو‌هایش این نیست که ۱۰ سال انتظار بکشد؛ بلکه انتظار دارد در کوتاه‌مدت به نتیجه برسد. این تهدیدی درونی است. اما باید توجه داشت که به دنبال تنظیم بدنه اکوسیستم استارتاپی، در کوتاه‌مدت نمی‌توان عایدی مالی بزرگی داشت و در صورتی که نتوانیم سرمایه‌گذار را ترغیب کنیم ممکن است دلزدگی در جامعه سرمایه‌گذاری ایجاد شود.» وی در این عرصه حمایت دولت وسرمایه دولتی را باعث برهم خوردن تنظیم بازار عنوان کرد که اثرگذاری منفی دارد و در مورد تاثیر فضای امنیتی در این کسبوکار گفت: «یک اتفاق امنیتی ساده همانقدر که نرخ ارز، طلا و بورس را تغییر می‌دهد، در کسبوکارهای نوپا نیز تاثیرگذار است. بعضی اتفاقات هجمه شدیدی به کسبوکار وارد می‌کند اما باید در این اکوسیستم ضربه‌گیر باشیم.»
جوانمردی از ایجاد مشوق سرمایه‌گذاری با پوشش ریسک سخن گفت و تاکید کرد: «باید بخشی از خسارت‌های این حوزه را پذیرفت تا ریسک سرمایه‌گذاری کاهش یابد. در این حوزه شاهد هستیم که معاونت علمی، سازمان بورس و حتی مرکز پژوهش‌های مجلس نگرانی فعالان این اکوسیستم را می‌شنوند و از آنها حمایت می‌کنند.» وی یکی دیگر از چالش‌های این کسبوکار را این دانست که کل قابلیت‌های اکوسیستم استارتاپ در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات متمرکز شده است که باید آن را متوازن کرد تا رشد تمامی بخش‌ها به یک اندازه باشد.
