کمتر کسی در ایران پیدا می‌شود که دست به قلم برده و حداقل یک بار هم که شده، از خودکار بیک استفاده نکرده باشد. درست است که برند بیک تنها یکی از نام‌ها در دنیای متنوع لوازم‌التحریر است، با این‌حال هنوز هیچ برندی نتوانسته رکورد فروش خودکار بیک را بزند؛ رکوردی که بیک در سال ۲۰۰۶ با فروش ۱۰۰میلیارد عدد از خودکار بیک کلاسیک خود به دست آورد. با اینکه امروز شرکت بیک در زمینه محصولاتی چون فندک، ریش‌تراش، انواع خودکار و مداد و عطر فعالیت تولیدی خود را ادامه می‌دهد، خودکار بیک یا همان بیک کریستال، اولین محصول تولیدی این شرکت است که ۶۶ سال از عمرش می‌گذرد و هنوز نام برند بیک با این محصول قدیمی گره خورده است. وقتی بنا بر مرور سرگذشت بیک باشد، نه‌تنها باید به تولد آن در شهر کلیشی فرانسه نگاهی انداخت، بلکه نباید ورود خودکار بیک به عنوان اولین خودکار در بازار ایران را از یاد برد.
به جرأت می‌توان گفت پیوند دو واژه خودکار و بیک در ایران ناگسستی است؛ چرا‌که پیش از ورود این برند به بازار، چیزی به نام خودکار در کشور وجود نداشت و حتی خلق کلمه‌ای به نام خودکار هم مدیون ذهن کارآفرینی به نام علی‌اکبر رفوگران است که این واژه را به دایره لغات مصرفی ما افزود. شاید این سوال ذهن بسیاری از ما را به خود مشغول کرده باشد که چگونه برندی ۵۳ ساله که در اواخر دهه ۴۰ سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون خودکار می‌فروخت، به مرور از بازار محو شد و جایش را به رقبای چینی و هندی داد و چگونه کارآفرینی که این قلم را به ایرانی‌ها معرفی کرده بود، فرزندش را رها کرد و راه قلم به دست گرفتن و نوشتن را در پیش گرفت.
- بیک فرانسوی هم سن و سال جنگ جهانی دوم
در سال ۱۹۴۵ و درست بعد از اتمام جنگ جهانی دوم، مارسل بیک در شهری در حومه پاریس یک موسسه تجاری ساخت خودکار و مداد راه‌اندازی کرد. از طرف دیگر این سرمایه‌گذار پیش‌تر در سوئیس در بخش برش و شکل‌دهی فلزات کار کرده بود و به شیوه ساخت خودنویس آشنایی داشت. او تصمیم گرفت در شرایط نابسامان اقتصادی اروپا و زمانی که مردم قدرت خرید ابزار نوشتن گران‌قیمتی چون خودنویس را نداشتند، از همان شیوه‌های تولید برای ساخت خودکار که ارزان‌تر و ساده‌تر بود، استفاده کند و به مرور این محصول را به تولید انبوه برساند.
همین ایده‌ها باعث شد در سال ۱۹۴۹ گروه طراحان رکولتاج پلاستیک، طرح اولیه خودکار بیک را ارائه دهند؛ خودکاری با بدنه شش‌وجهی که باعث بهبود مصرف پلاستیک خام می‌شود و این بدنه امکان کنترل دقیق‌تر خودکار را هنگام نوشتن فراهم می‌کند. یک سال بعد اولین سری خودکارهای بیک به بازار فرانسه و بعد دیگر کشورهای اروپایی روانه می‌شود. جالب است که با گذشت ۶۶ سال از طراحی اولیه، هنوز خودکار بیک کریستال به همان شکل ساخته می‌شود و تنها تغییر ظاهری آن به سال ۱۹۹۱ برمی‌گردد که طراحان سوراخی در درپوش خودکار ایجاد کردند که در صورت بلعیده‌شدن آن توسط کودکان خطر خفگی کاهش پیدا کند.
یکی از نقاط عطف سرنوشت خودکار بیک در فرانسه در سال ۱۹۶۵ اتفاق افتاد؛ زمانی که به واسطه تولید این خودکار محبوب و ارزان‌قیمت، وزارت آموزش فرانسه اجازه داد دانش‌آموزان کشور که تا آن زمان مشق‌های مدرسه را با خودنویس می‌نوشتند، از خودکار بیک به جای آن استفاده کنند. امروز برند بیک در زمینه لوازم‌التحریر و ریش‌تراش رقیبی جدی برای برندهایی چون فیبرکستل و ژیلت محسوب می‌شود اما هنوز رتبه یک تولیدات آن متعلق به محصولات نوشتاری‌اش است. این برند روزانه ۲۲میلیون خودکار و مداد تولید می‌کند.
- خودکار فرانسوی با جوهر ایرانی
هرچند اصالت نام بیک به فرانسوی‌ها برمی‌گردد، از سال ۱۳۴۲ کارخانه مستقل تولیداتش توسط یک کارآفرین ایرانی در کشور راه‌اندازی شد و برای نخستین‌بار قلمی نو برای نوشتن به بازار ایران آورد. خانواده رفوگران که سال‌ها در تجارت نوشت‌افزار و خودكار مشغول بودند، به تاسيس كارخانه توليد خودكار بيك در سال ۴۲ اقدام کردند. علی‌اکبر رفوگران جوان که دست از آرزوهای کارآفرینانه‌اش برنمی‌داشت، پدر را به ورود به این عرصه تشویق کرد.
علی‌اکبر در سفری به پاريس به ديدار بيك، موسس و رئيس كارخانه بيك رفت و بیک بدون مقدمه گفت: «آقاي رفوگران چه كاري مي‌توانم برايتان بكنم؟» او كه از قبل براي اين لحظه خود را آماده كرده بود، گفت: «آقاي بيك، يك ماشين تزريق پلاستيك از آنها كه اضافه داريد به اضافه يك قالب خودكار دست‌دوم به من بفروشيد و پولش را همين الان برداريد، من مي‌برم تهران اگر توانستم توليد را به سطحي برسانم كه مورد رضايت شما باشد، اجازه توليد خودكار بيك در ايران را به من بدهيد، اگر نتوانستم ماشين تزريق را نگه مي‌دارم و قالب را به شما برمي‌گردانم تا سر فرصت به هر‌كس خواستيد بفروشيد و بعدا پولش را به من بدهيد.» موسس شرکت بیک که از روحیه این جوان ایرانی به وجد آمده بود، با پیشنهاد او موافقت کرد و این دیدار شروع تولد بیک در ایران بود.
- چرا بیک ایران خانه‌نشین شد؟
علی‌اکبر رفوگران پس از بازگشت شرکت صنعتی «قلم خودکار» را تشکیل داد، به این ترتیب که پدر ۴۳درصد، برادر بزرگ (حاج عباس) ۳۳ درصد و علی‌اکبر رفوگران 26 درصد سهام داشتند. آنها با خرید یک قطعه زمین ۱۱ هزار متری در تهران‌نو با سرعت ساخت کارخانه را شروع کردند و وقتی ماشین‌ها به تهران رسید، مقدمات تاسیس کارخانه آماده بود. شرکت با سرمایه ثبتی ۱۰ میلیون ریال، آبان ماه۴۳ در ۲۸۰۰ متر زیربنا، پروانه بهره‌برداری گرفت. تعداد پرسنل فنی و کارگر عادی در آغاز کار ۹۶ نفر بود و ۳ماه طول کشید تا اولین محصول به بازار آمد. با شروع تولید، علی‌اکبر رفوگران بخشی از محصولات خود را به فرانسه فرستاد تا کیفیت آنها در شرکت بیک مورد بررسی و تایید قرار گیرد که شرکت بیک بعد از بررسی کیفیت محصولات ایرانی آنها را مورد تایید قرار داد. فروش شرکت بیک در ایران با شروع تولید در کارخانه از ۵۰۰ هزار به بیش از ۱۰۰میلیون افزایش یافت.
با وجود شروع پرشور بیک ایران- برندی که در اواخر دهه ۴۰ سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون خودکار می‌فروخت- به مرور این نام از بازار محو شد و جایش را به رقبای چینی و هندی داد و کارآفرینی که این قلم را به ایرانی‌ها معرفی کرده بود، فرزندش را رها کرد و راه قلم به دست گرفتن و نوشتن را در پیش گرفت. بعد از انقلاب و در پی اتفاقات تلخی که برای کارخانه رفوگران افتاد، این کارآفرین ایرانی حاضر به ادامه فعالیت‌های تولیدی‌اش نشد و به خانه‌اش در لواسان پناه برد و اینگونه عمر بیک فرانسوی در ایران به پایان رسید. کارآفرینی که روزگاری ذیل نام خودکار بیک، کارخانه مداد سوسمار ایرانی را هم بار دیگر احیا کرده بود، با عرصه صنعت داخلی خداحافظی کرد و قلم‌های دیگر، جای خالی بیک را پر کردند.
