شتابدهنده پیشگامان، زیر نظر تعاونی پیشگامان است که بزرگترین تعاونی آیسیتی کشور است. این تعاونی حدود 36 شرکت را در زیرمجموعه خود دارد و از سال 95 شتابدهنده پیشگامان را تاسیس کرد که نخستین شتابدهنده تعاونی در کشور است و کلیه پیشنهادها از سراسر کشور برای سرمایهگذاری در حوزه استارتاپها، توسط این شتابدهنده مدیریت میشود. سیدمهران دهقانی همچنین از زمان مناسب برای جذب سرمایه توسط استارتاپها گفته و اینکه چقدر اکوسیستم کارآفرینی ایران به تکرار افتاده است.
- صاحبان استارتاپها بعضا میگویند، برخورد حرفهای با ما نمیشود و فقط به درآمدزایی فکر میکنند. پیشگامان به عنوان یک شتابدهنده چه نوع برخوردی را در پیش گرفته است؟
سایکل شتابدهی که از طرف معاونت ریاست جمهوری هم در نظر گرفته شده تا 25میلیون سرمایهگذاری با 20درصد سهام است. پیشگامان از لحاظ سرمایه مشکلی ندارد و ریسکپذیرتر از سایر شتابدهندهها عمل میکند. همچنین پیشگامان جامعه بزرگی از کاربران را در سراسر کشور دارد که بهعنوان بازار کار و مارکتینگ به صاحبان استارتاپها پیشنهاد میدهد و این امر به نوعی مزیت پیشگامان محسوب میشود.
- صاحبان استارتاپی با درصدهای سهامی که واگذار میکنند، مشکل دارند و حتی گاه فکر میکنند که شتابدهنده میشود رئیس و آنها مرئوس. چنین مسئلهای را چگونه برایشان توضیح میدهید؟
شعار پیشگامان و افتخار آن، تعاونی بودنش است. چون میخواهیم توجیه کنیم که چند نفر با هم بهتر کار میکنند تا یک نفر و یک دست صدا ندارد. به استارتاپها هم این توضیح را میدهیم که دادن بخشی از سهام میتواند کمک زیادی به آنها بکند. استارتاپها نباید به درصد واگذاری سهم حساس باشند.
- در الکامپ حتما بازخوردهایی از تیمهای استارتاپی هم داشتهاید؛ برآوردتان از این حضور چیست؟
جامعه استارتاپی ایران خودش هنوز استارتاپ است اما رشد خوبی داشته اما مشکل اینجاست که میبینیم در یک مساحت 10متری از این اکوسیستم، 10 ایده شکل گرفته و به تکراریشدن ایدهها و تشابه منجر شده که در این صورت ارزش پیشنهادی پایین میآید. اما استارتاپهای زیادی امسال به نمایشگاه آمده بودند و ایدههای جالب توجهی هم شکل گرفتهاند. ما خودمان روی حدود 5 ایده به این نتیجه رسیدیم که در همین سطح هم میتوان روی آنها سرمایهگذاری کرد و بعضا بودند ایدههایی که شاید یکی دو سال دیگر میتوان رویشان سرمایهگذاری کرد. به نظر من اگر اکوسیستم استارتاپی ایران کمی از کپیکردن فاصله بگیرد و به سمت حوزههای دیگری مانند هوش مصنوعی برود و کمتر سراغ بازارهای از قبل امتحانشده بیاید، رشد بیشتری اتفاق میافتد.
- استارتاپها حداکثر بعد از 6 ماه از زمان راهاندازی، به دنبال جذب سرمایه هستند. اما شما اشاره کردید که بعضی از ایدهها یک تا 2سال دیگر آمادگی یا شاید ارزش سرمایهگذاری داشته باشند؛ چرا چنین تناقضی بین دیدگاه استارتاپها و مراکز سرمایهگذاری وجود دارد؟
بعضا استارتاپها خودشان را رشدیافته میدانند اما وقتی با توجه به بازار ایران بررسی میکنیم، چنین چیزی عملا منتفی میشود. خودشان را مقایسه میکنند با استارتاپهای دیگر و به چنین نتایجی میرسند. در حالی که شاید اصلا به ضررشان باشد که در چنین مرحلهای مثلا 30درصد از شرکتشان را به قیمت 30میلیون واگذار کنند. شاید 2 سال دیگر 30درصد از سهامشان را چندین برابر بتوانند بفروشند. البته درست است که سرعت جزئی از ذات استارتاپی است اما شتاب بیرویه برای گرفتن سرمایه و ناپختهبودن ایدهها ممکن است کلیت کسبوکار را با شکست مواجه کند. استارتاپها باید مراحل سرمایهگذاری در این حوزه را در نظر بگیرند؛ یعنی از همان 25میلیون شتابدهنده شروع کنند و به مراحل دیگر مانند فرشتگان سرمایهگذار بروند. من بهعنوان عضو یک شتابدهنده از بین استارتاپهای حاضر تنها 4 یا 5 استارتاپ را دارای قابلیت سرمایهگذاری با هزینه 500 یا 600میلیون تومان دیدم.
- از طرفی استارتاپها هم میگویند برای عبور از مراحل سخت نیاز به جذب سرمایه داریم و اگر قرار باشد 2 سال بعد از راهاندازی سرمایهگذار به سراغمان بیاید، شاید تا آن زمان دوام نیاوریم.
اگر نتوانند 2 سال دوام بیاورند، یعنی سرمایهگذار درست تشخیص داده و این کسبوکار ماندگار نبوده است. یک استارتاپ باید بتواند 2 سال دوام بیاورد تا متوجه شود که ایده در آن مارکت مورد نظرش درست راهاندازی شده است یا نه.
- نمیتوان با شما یا با آنها به طور قطع موافق یا مخالف بود. به نظر میرسد که هر دو طرف تا حدودی حق دارند.
تجربه ما میگوید که استارتاپهایی بودهاند که در سالهای گذشته نمایشگاه تا یک میلیارد تومان ارزشگذاریشان کردهایم و امسال ارزشش تا 8میلیارد تومان رشد کرده و این به نفع آنهاست. به نظر من بچههای استارتاپی با وامگرفتن و قرضگرفتن کسبوکارشان را رشد دهند و بعد سراغ سرمایهگذار و واگذاری سهام بیایند. حداکثر باید انجلاینوست یا همان فرشتگان کسبوکار را پیدا کنند و با آنها همکاری کنند و خیلی زود سراغ سرمایهگذارهای بزرگ نروند. از طرفی بسیاری از استارتاپها ایدههایی به نمایشگاه آورده بودند و تنها میخواستند ایده را بفروشند. سرمایهگذار حرفهای سراغ چنین افرادی نمیرود چون مشخص است که ایدهشان برای خودشان هم جدی و مهم نیست.
- سرمایهگذاران جدیدی که وارد این حوزه میشوند، اغلب از جنس کسبوکارهای سنتی و فیزیکی هستند اما به نظر میرسد که تا حدودی متوجه جاذبههای سرمایهگذاری در این حوزه شدهاند. شما بهعنوان سرمایهگذار چه نگاهی به این مسئله دارید؟
اصولا خروج سرمایه از بازار مسکن، ارز و سکه و ورود آن به بخش تکنولوژی فینفسه امر مبارکی به شمار میرود. اما یک بالادستی باید وجود داشته باشد که این جریان را هدایت کند. یعنی پول را از سرمایهگذار بگیرد و با علم استارتاپی جلو بیاید. چون بعضا دخالت بیش از حد سرمایهگذاری که از بخش سنتی و فیزیکی آمده است، زمینهساز شکست استارتاپها میشود. بنابراین نیاز است که یک صندوق سرمایهگذار مشخص تشکیل شود و همانند بانک عمل کند.
- الان ویسیها تقریبا همین کار را میکنند.
بله، درست است اما در ایران ویسی 100درصد نداریم و تعداد ویسیهایی که مولفههای ویسی را داشته باشند، بسیار کم است. الان 10 تا 12 سرمایهگذار ویسی داریم ولی خطرپذیر نیستند و مثلا به ما که شتابدهنده هستیم، میگویند استارتاپهایتان را که رویشان سرمایهگذاری کردهاید و به رشدی رسیدهاند، حالا بدهید ما رویشان سرمایهگذاری کنیم. این دیگر سرمایهگذاری خطرپذیر نیست. مگر چند استارتاپ در شتابدهندهها حضور دارند؟
ویسیها اگر نام خطرپذیر بر خود میگذارند، باید سراغ استارتاپهایی بروند که در شتابدهندهها حضور ندارند و رویشان خطر کنند. ویسی باید دانش استارتاپی داشته باشد. حتی اگر 20 استارتاپ داشته باشد و شکست هم بخورند، ممکن است بیست و یکمین آن موفق شود و همین که یک کسبوکار موفق شود، میتواند مابقی شکستها را جبران کند.
- چه تعداد استارتاپ زیرمجموعه پیشگامان فعالیت می کنند؟
الان در سایکل اول هستیم و طبق فراخوانی که دادیم، تقریبا 170 ایده از استان یزد در سایت ثبت شد. از بین 170 ایده، 40 ایده را برای مصاحبه فراخواندیم و از این 40 ایده 14 ایده در سایکل پیششتابدهندهای پذیرفته شدند. 3 تا هم از پیششتابدهی به شتابدهی رسیدهاند.
- اکوسیستم یزد قبل از پیشگامان وجود نداشت؟
یزد از جمله جوامع استارتاپی قوی کشور است. تاکنون 7 استارتاپ ویکند در یزد برگزار شده و رویدادهای اینچنینی معمولا در یزد برگزار میشود.
البته استارتاپ ویکند و همفکر را پیشگامان در یزد برگزار کرد و همین موجب شد که این اکوسیستم در یزد شکل بگیرد. با اینکه یزد کلانشهر نیست اما به لحاظ سطح مالی و فرهنگی در سطحی هستند که میتوان خدمات آنلاین به آنها ارائه کرد. حتی در یزد استارتاپهای محلی زیادی وجود دارد که تنها در سطح استان یا شهر یزد خدماتدهی دارند. مثلا در مقابل زودفود، زودبر را در یزد داریم.