استارتاپ ناب سيستمي است براي ساخت يک کسب‌وکار يا محصول در موثرترين راه ممکن براي کاهش ريسک شکست.
در اين رويکرد براي راه‌اندازي کسب‌وکار و محصول همه ايده‌هاي محصول و کسب‌وکار فرضياتي تلقي مي‌شوند که بايد با آزمايش سريع در بازار اعتبارسنجي شوند. اين رويکرد بر آزمايش کردن علمي، بيرون دادن تکرارشدني محصول و بازخورد مشتريان استوار است تا به يادگيري معتبر برسد.
همانند رويه‌هاي مديريت ناب، فلسفه استارتاپ ناب به دنبال حذف کارهاي بي‌فايده و افزايش کارهاي ارزش‌آفرين طي فرآيند ساخت محصول است، به‌گونه‌اي که استارتاپ‌ها بتوانند بدون نياز به سرمايه‌گذاري کلان بيروني، طرح‌هاي کسب‌وکار مفصل و محصولي بي‌نقص شانس موفقيت بيشتري داشته باشند.
کمال در ساخت محصول، طرح‌هاي کسب‌وکار درازمدت در يک بازار غيرقطعي يا ناشناخته، يا مفروضات اعتبارسنجي‌نشده همگي چيزهاي هستند که به‌کاربرندگان استارتاپ ناب از آن‌ها پرهيز مي‌کنند.
ريشه‌ها
اريک ريس (Eric Ries) در سپتامبر ۲۰۰۸ براي نخستين‌بار در بلاگ خود از عبارت Lean Startup استفاده کرد. با وجود آنکه در آغاز اين عبارت مختص شرکت‌هايي با فناوري بالا بود از آن‌زمان تاکنون کاربرد آن به هر فرد، تيم يا شرکتي که به دنبال معرفي محصول يا خدمتي نو در بازار است گسترش يافته است. اکنون محبوبيت استارتاپ ناب از زادگاهش سيليکون‌ولي بسيار فراتر رفته و در سراسر جهان گسترش يافته است.
اريک ريس با معرفي رويکرد استارتاپ ناب رويه سنتي راه‌اندازي کسب‌وکار را زير سوال مي‌برد و بيان مي‌کند که رويه سنتي موجب اتلاف وقت آدم‌ها در فرآيند کارآفريني مي‌شود. رويه سنتي منجر مي‌شود نرخ شکست کسب‌وکارهاي نوپا بالاتر رود و بايد براي آن فکري کرد. فرآيند سنتي براساس دستورالعملي چند ده‌ساله اين‌گونه است: طرح کسب‌وکار را بنويسيد، آن را به سرمايه‌گذاران ارائه دهيد، تيم را شکل دهيد، محصول را معرفي کنيد و در آخر با تمام توان شروع به فروش کنيد. احتمالا جايي در اين دنباله از رخدادها، شکست مهلکي را تجربه خواهيد کرد.
فلسفه استارتاپ ناب مبني بر توليد ناب است، روش توليد جديدي که در دهه ۶۰ ميلادي توسط تويوتا به کار گرفته شد و به «سيستم توليد تويوتا» (TPS) هم معروف است. پس از موفقيت‌هاي تويوتا در دهه‌هاي بعد نخست توسط خودروسازان غربي و سپس در صنايع ديگر کاربرد يافت.
هدف توليد ناب، کاهش دادن اتلاف است. تعريف اتلاف هم همان حذف فعاليت‌هايي است که براي مشتري ارزشي ايجاد نمي‌کند. استارتاپ ناب از ترکيب توليد ناب، گسترش مشتريان (Customer Development) و توسعه نرم‌افزاري چابک به‌همراه آموزه‌هايي از استارتاپ‌هاي موفق به وجود آمد.