با یک جست‌وجوی ساده در فضای شبکه جهانی، هر نوع مطلبی که مد‌نظر باشد تقریبا به‌راحتی قابل دسترس خواهد بود. یکی از مواردی که ممکن است مورد جست‌وجوی افراد قرار گیرد، نمونه قرارداد در موضوعی خاص است. مثلا نمونه قرارداد NDA ، Co-Funder agreement، Investment و هر نوع قراردادی که مورد نیاز باشد. این متن به این موضوع می‌پردازد که اصولا استفاده از قراردادهای نمونه صحیح است یا خیر و علت آن چیست؟
شاید ابتدا پاسخی که به ذهن بیاید آن باشد که «چقدر عالی! به لطف مشاوران حقوقی که این نمونه قرارداد‌ها را در سایت قرارداده‌اند، دیگر نیازی به پرداخت هزینه تنظیم قرارداد نخواهم داشت.» اما حقیقت ماجرا چیز دیگری است.
قرار‌دادن نمونه تفاهم‌‌نامه‌ها در سایت‌ها نه به این منظور که مفاد قرارداد NDA همین است و غیر از این نیست، بلکه برای آشنایی هرچه بیشتر افراد است. قرارداد همانگونه که از نامش پیداست، قرار و تفاهمی است که بین دو نفر ایجاد می‌شود. پر‌واضح است که هیچ دو نفری را نمی‌توان یافت که دقیقا مشابه هم در مورد موضوعی خاص توافق کنند.
به بیان دیگر همیشه در هر توافقی برخی موارد هست که باید شخصی‌سازی (personalize) شود تا محتوا و مفاد آن قرارداد دقیقا مطابق اراده طرفین آن شود.
هر قراردادی با توجه به موضوع آن یک سری بند‌های اختصاصی دارد که در سایر قرارداد‌ها وجود ندارد. مثلا در قرارداد جذب نیروی کار، ممکن است موضوع سفته ضمانت مطرح شود، حال آنکه در قرارداد سرمایه‌گذاری اصلا چنین بندی نیاز نباشد. مشکلاتی که از استفاده قراردادهای خام یا نمونه ایجاد می‌شود، گاه افراد را به مدت طولانی در‌گیر مسائل حقوقی می‌کند.
فرض کنیم در یک قرارداد سرمایه‌گذاری، شرط فورس‌ماژور به‌درستی تنظیم نشده باشد مثلا بحث فیلترینگ به حکم قانون را در نظر نگرفته باشد و تیم کارآفرین به همین جهت نتواند به تعهداتش عمل کند. حال تکلیف قرارداد چه می‌شود. در قالب یک مثال توضیح می‌دهم: بند فورس‌ماژور در قراردادهای نمونه تقریبا (با تغییراتی) بدین شرح است: چنانچه به هر دلیل که خارج از اختیار طرفین قرارداد بوده نظیر جنگ، زلزله، سیل و … انجام بخش یا تمامی قرارداد در موعد مقرر میسر نباشد، با توافق کتبی طرفین می‌توان به مدت قرارداد اضافه و یا حسب مورد هر یک از طرفین می‌تواند قرارداد را فسخ کند.
برخی ایرادات وارد بر این بند را اختصاصا در قرارداد سرمایه‌گذاری بررسی می‌کنیم:
الف: در قراردادهای مربوط به استارتاپ‌ها، بحث فیلترینگ می‌تواند به عنوان یکی از مثال‌های فورس‌ماژور محسوب شود. چون اگر سایتی به هر علت فیلتر شود، امکان فعالیت نخواهد داشت. (این بحث خارج از مواردی است که سایت به دلیل انتشار محتوای خلاف قانون فیلتر می‌شود. در مثال ما فرض کنید به طور اشتباه سایت فیلتر شده یا به دلیلی، اینترنت کل کشور با اختلال مواجه شود). حال در بند فوق بحث فیلترینگ ذکر نشده است، گاه ممکن است هر یک از طرفین با استناد به دلایلی ادعا کند که فیلترینگ فورس‌ماژور نیست و از طرف مقابل بخواهد که به تعهداتش عمل کند یا آنکه چون به تعهداتش عمل نکرده، خسارت پرداخت کند.
ب: در قرارداد سرمایه‌گذاری که سرمایه‌گذار با تزریق مبلغی سهامدار یک شرکت می‌شود، واژه فسخ چه معنایی می‌تواند داشته باشد. فسخ به لحاظ حقوقی یعنی شرایط طرفین قرارداد به قبل از بستن تفاهم‌نامه برگردد.
حال آنکه در این مورد که سرمایه‌گذار سهامدار شرکت شده و فورس‌ماژور اتفاق افتاده، به چه نحو باید سهام شرکت از وی بازپس گرفته شود؟ این مورد باید صریحا در قرارداد تشریح و سازوکار آن مشخص شود. مثلا قرار است سند صلح تنظیم شود یا می‌بایست وکالتی اعطا شود یا هر مورد دیگر.
ج: مورد بعدی که می‌توان به آن اشاره کرد آن است که مدتی که هر یک از طرفین می‌تواند قرارداد را فسخ کند مشخص نشده است. به لحاظ قانونی وقتی یک طرف یا هر دو طرف قرارداد حق فسخی دارند، می‌بایست مدت آن مشخص شود مثلا ظرف دو هفته، دو ماه یا دو سال. اگر این مدت مشخص نباشد ممکن است زمینه بطلان قرارداد ایجاد شود و این خود قصه‌ای است که سر دراز خواهد داشت….
نتیجه آنکه، مطالعه قراردادهای نمونه برای بالا بردن اطلاعات، افزایش دانش حقوقی، الهام گرفتن از نکات مندرج در آن بسیار مفید است. تا حدی مسیر راه را روشن می‌کند و دید خوبی به افرادی که می‌خواهند قرارداد را تنظیم کنند می‌دهد. اما همیشه به این نکته توجه کنیم که تمام توافق ما و آنچه مد نظر ماست، در قرارداد نمونه موجود نیست چرا‌که قراردادهای خام ناظر به موارد کلی هستند و شرایط خاص مد‌نظر ما را ممکن است پیش‌بینی نکرده باشند. به همین جهت شخصی‌سازی قرارداد‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
