گفت‌وگو با علی بابایی، مدیرعامل و هم‌بنیانگذار ترب، فرصتی را فراهم کرد تا با سازوکار این مجموعه، جایگاه و سهمی که در بازار تجارت الکترونیک ایران دارد، چالش‌هایی که پشت سر گذاشته و برنامه‌ای که در آینده برای خود پیش‌بینی می‌کند، بیشتر آشنا شویم.
کسب‌وکاری که امکان جست‌وجوی کالا و مقایسه قیمت فروشگاه‌های اینترنتی را برای کاربران فراهم می‌کند
مدیرعامل و هم‌بنیانگذار ترب خود را اینگونه معرفی می‌کند: من علی بابایی هستم و ۲۷ ساله، مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد را در رشته‌های مهندسی نرم‌افزار و MBA در دانشگاه شریف به اتمام رساندم و در حال حاضر نزدیک به ۴سال و ۹ماه است که کسب‌وکار ترب را شروع کرده‌ایم که با فرا رسیدن مهر ماه سال جاری، این مجموعه ۵ساله خواهد شد، البته اگر بخواهم به طور دقیق‌تر بگویم، در مهر‌ماه سال ۹۳ بود که ایده ترب و تیم آن شکل گرفت و ۷ یا ۸ماه نیز طول کشید تا خود محصول، هم برای اپلیکیشن و هم برای سایت ترب، لانچ شود.
بنیانگذار یا هم‌بنیانگذاران ترب چه کسانی هستند؟
در آغاز کار، من و یکی از دوستان، آقای مجید رحیمی‌نژاد، بنیانگذار بودیم. البته ایشان در حال حاضر به عنوان سهامدار در کنار ما هستند و سمت اجرایی در شرکت ندارند.
درباره ایده ترب صحبت کنید، این ایده از کجا آمد و چطور در ذهن‌تان شکل گرفت؟
تقریبا در تابستان ۹۳ بود که با همکاری یکی از دوستان، کاری را قبل از ترب شروع کرده بودیم، به این صورت که سرویسی به نام «نسخه‌پیچ» را برای داروخانه‌ها ارائه می‌دادیم، سرویس مذکور یک سرویس اتوماسیون بود که حدود یک سال روی آن کار کرده بودیم که البته به دلایلی شکست خورد و به نتیجه نرسید.
بعد از شکست «نسخه‌پیچ» در همان تابستان به این فکر کردیم که اگر بخواهیم کار دیگری را شروع کنیم، چه کاری می‌تواند خوب باشد؟! و به همین منظور نیز چند ایده را مورد بررسی قرار دادیم. با توجه به اینکه در آن زمان هنوز تلگرام مطرح نشده بود و بیشتر ایرانی‌ها از وایبر استفاده می‌کردند، یکی از ایده‌های مورد بررسی ما پیام‌رسان و ایده دیگر هم موتور جست‌وجوی ترب بود، به همراه چند ایده دیگر؛ در نهایت، با بررسی‌ها و تحلیل‌هایی که انجام دادیم، متوجه شدیم احتمال موفقیت این ایده بیشتر است و سپس با چند نفر دیگر از دوستان‌مان صحبت کردیم و بچه‌ها جمع شدند و از مهر ماه سال ۹۳ استارت آن را زدیم.
میزان استقبال از ترب به چه صورت بوده است؟
طی ۴ سالی که از راه‌اندازی ترب گذشته، این مجموعه رشد خوبی داشته است، البته آماری که من به شما ارائه می‌دهم مربوط به الان است، ولی به طور کلی مجموعه ترب در این ۴ سال روند رو به رشدی داشته است و ان‌شاءالله در ادامه هم خواهد داشت.
در حال حاضر اپلیکیشن ما در کافهبازار مثبت۵۰۰ هزار نصب فعال دارد و هفته‌نامه شنبه نیز طی ماه‌های گذشته مطلبی راجع به این نوشته بود که ترب بیشترین رشد را در میان اپلیکیشن‌های ecommerce داشته.
به طوری که فکر می‌کنم دیجی‌کالا و دیوار ۲۰درصد رشد کرده بود، ولی نصب فعال اپلیکیشن ترب طی فقط یک‌سال ۵۰درصد رشد کرده است. تعداد کاربر فعال ماهانه ما، در سایت و اپلیکیشن ترب، نزدیک به ۵میلیون است.
لازم به ذکر است که ما اپلیکیشن iOS هم داشتیم که به خاطر تحریم‌های اپل در آپ‌استور موجود نیست و در استورهای ایرانی هم به دلیل یک سری از مشکلات دیگر موجود نیست و بنابراین کانال اصلی که کاربران می‌توانند از ترب استفاده کنند، یکی وب‌سایت ترب است به آدرس torob.com و دیگری هم اپلیکیشن اندروید ترب است که بالای ۵۰۰هزار نصب فعال دارد.
همچنین در حال حاضر بیش از ۱۲۰۰ فروشگاه اینترنتی در ترب وجود دارند که فعال هستند، البته اگر بخواهیم تعداد فروشگاه‌هایی را که آمدند و رفتند، حساب کنیم، اندازه آنها کمی بیشتر از این عدد خواهد شد، ولی ۱۲۰۰ فروشگاه فعال داریم و از این تعداد فروشگاه هم حدود ۵میلیون محصول در پایگاه داده ترب ثبت شده که تصور می‌کنم حدود دو تا سه برابر تعداد محصول بزرگ‌ترین فروشگاه‌های اینترنتی است.
به نظر شما دلیل روی آوردن کاربران به ترب چیست؟
در واقع ترب یک موتور جست‌وجو برای خرید اینترنتی به شمار می‌رود و شاید بشود گفت مهم‌ترین ارزشی که به کاربر می‌دهد، این است که به جای اینکه در چند فروشگاه دنبال کالا بگردد یا محصول موردنظر خود را در گوگل سرچ کند، با توجه به اینکه نتایج گوگل مخصوص خرید نیست و ممکن است وبلاگ‌ها و… را نمایش دهد، می‌تواند در ترب جست‌وجو کرده و از بین این ۵میلیون محصول و ۱۲۰۰ فروشنده که تنوع زیادی دارند، محصول مورد نظر خود را پیدا کند.
همچنین ضمن داشتن یک جست‌وجوی خوب، اگر محصول مورد نظر او از سوی فروشنده‌های متفاوتی ارائه شده باشد، می‌تواند قیمت را به شکل لحظه‌ای مقایسه کرده و بهترین قیمت را انتخاب کند. ویژگی دیگری که ترب برای کاربران نهایی خود که از اپلیکیشن استفاده می‌کنند در نظر گرفته، این است که می‌توانند تخفیف‌های همه فروشگاه‌ها را به صورت تجمیع شده و در یک صفحه ببینند.
به عنوان مثال فروشگاه‌هایی هستند که به صورت روزانه تعدادی تخفیف خیلی خوب ارائه می‌دهند تا مشتری به سایت آنها سر بزند، با استفاده از اپلیکیشن ترب، کاربر به جای اینکه یکی یکی این سایت‌ها را باز کرده و چک کند، کافی است صفحه اول اپلیکیشن ترب را هر روز چک کند تا از این تخفیف‌ها باخبر شود. همچنین ما محصولاتی را که محبوب‌تر هستند نیز به کاربران نشان می‌دهیم تا بتوانند از بهترین فروشنده و با بهترین قیمت خرید خود را انجام دهند.
آماری که فرمودید مربوط به کاربران بود، تعداد کلیک‌هایی که برای فروشگاه‌ها صورت می‌گیرند، چقدر است؟ به بیان دیگر، فروشگاه‌ها تا چه اندازه توانستند این بازخورد را از ترب بگیرند؟
تعداد دقیق کلیکها را نمی‌توانم بگویم که دقیقا روزی چند کلیک داریم، ولی بازخورد خود فروشگاه‌ها مثبت بوده و اگرچه عدد دقیق آن را نداریم، ولی می‌توانم بگویم تقریبا بیش از ۸۰ درصد فروشگاه‌هایی که با ترب کار می‌کنند، از هزینه‌ای که داده‌اند و بازگشتی که برای آنها داشته است، راضی بودند.
در بازاریابی دیجیتال اصطلاحی به نام نرخ تبدیل کلیک وجود دارد که می‌گویند نرخ تبدیل کلیکها چقدر باشد خوب است، می‌توانم بگویم نرخ تبدیل کلیک‌های ترب نسبت به دیگر شبکه‌های تبلیغاتی به شکل چشمگیری بهتر است، زیرا کاربری که وارد ترب شده است، یک محصول را سرچ کرده، آن را پیدا کرده، کلیک می‌کند و وارد فروشگاه می‌شود، کاربری محسوب می‌شود که به محصول مذکور نیاز داشته و به عنوان یک خریدار وارد شده است، لذا احتمال انجام خرید این کاربر بسیار بالاست.
در حال حاضر بیش از ۱۲۰۰ فروشگاه اینترنتی در ترب وجود دارند که فعال هستند، البته اگر بخواهیم تعداد فروشگاه‌هایی را که آمدند و رفتند، حساب کنیم، اندازه آنها کمی بیشتر از این عدد خواهد شد، ولی ۱۲۰۰ فروشگاه فعال داریم و از این تعداد فروشگاه هم حدود ۵میلیون محصول در پایگاه داده ترب ثبت شده که تصور می‌کنم حدود دو تا سه برابر تعداد محصول دیگر فروشگاه‌های اینترنتی است
آماری هم از میزان بازدید روزانه دارید؟
همانطور که گفتم تقریبا ۵میلیون بازدید ماهانه داریم که فکر می‌کنم به طور روزانه چیزی حدود ۳۰۰هزار یا ۴۰۰هزار بازدید صورت می‌گیرد.
به غیر از مجموعه ترب، کسب‌وکارهای مشابه دیگری هم در این حوزه در ایران، وجود دارند؟
بله، مشابه ما کسب‌وکارهای دیگری وجود دارند که مهم‌ترین آنها تقریبا نصف ترب ترافیک دارد. این آمار در سایت دیجی‌کالا، قسمت همکاری در فروش وجود دارد. طبق آمار مذکور، فروشی که دیجی‌کالا از طرف ترب داشته، دوبرابر رقیب بعدی خود بوده است.
کسب‌وکارهای مشابه دیگری هم در بازار حضور داشتند که تقریبا از بازار حذف شدند و در حال حاضر می‌شود گفت بیشترین سهم بازار مقایسه قیمت، در اختیار ترب است.
سهم شما از این بازار چه اندازه است؟
اگر فقط با شاخص‌ترین رقیب و با همان نسبت یک به دو در نظر بگیریم، می‌شود گفت نزدیک ۷۰درصد این بازار از آن ترب است. البته سایت‌های دیگری هم وجود دارند که مشابه ما باشند، ولی ابعاد آنها خیلی کوچک‌تر است.
در واقع اگر از دید B2C نگاه کنیم، ترب خیلی شناخته‌شده‌تر است، سایر فعالان این حوزه بیشتر B2B هستند؛ یعنی خود مغازه‌ها، به این منظور که از یک تأمین‌کننده دیگر جنس‌شان را تأمین کنند، از آن سایت‌ها استفاده می‌کنند و این در حالی است که ترب برای یک فروشگاه اینترنتی که قصد دارد مستقیما محصول خود را به مشتری نهایی بفروشد، خیلی جذاب‌تر خواهد بود، زیرا ۹۰درصد کاربران ترب، مشتری نهایی هستند؛ ضمن اینکه اپلیکیشن ما ۵۰۰هزار نصب فعال داشته و وب‌سایت ما نیز به استناد رتبه‌بندی الکسا، ورودی قابل توجهی را از گوگل دریافت کرده است.
بیزینس‌مدل، شیوه درآمدزایی و سازوکار ترب به چه صورت است؟
سازوکار ترب مانند شبکه‌های تبلیغاتی است به این شکل که یک فروشگاه به منظور همکاری با ترب باید یک پروسه ثبت‌نام خیلی ساده را طی کند و نیاز به کار فنی خاصی هم ندارد، مدل پرداختی آن هم به این صورت است که به ازای هر کلیک مبلغ ثابتی را پرداخت می‌کند که در حال حاضر این مبلغ به ازای هر کلیک ۱۳۰تومان است، در عمل بسته به اینکه یک فروشگاه چقدر از ما ورودی بگیرد، پرداختی‌اش در ماه متغیر بوده و ممکن است از ماهی ۱۰۰هزار تومان تا ماهی چند میلیون تومان در نوسان باشد و جذابیت اصلی در کیفیت ورودی از ترب است که بیشتر ورودی را مشتریان نهایی که به دنبال خرید کالا هستند، تشکیل می‌دهند.
کاربرانی که برای خرید می‌آیند هم باید ثبت‌نام کنند؟
الزامی به ثبت‌نام وجود ندارد ولی در صورتی که بخواهند از امکانات شخصی‌سازی استفاده کنند، می‌توانند ثبت‌نام کنند که بسیار سریع، ساده و رایگان است.
تیم ترب چند نفر و با چه ترکیبی است؟
در حال حاضر تیم اصلی ترب شامل ۲۰ نفر از افراد متخصص در حوزه‌های فنی و عملیاتی است که در کنار این تیم یک جمعیت crowd sourcing هم برای بخش مانیتورینگ محتوا فعالیت می‌کنند.
برای ترب سرمایه جذب کرده‌اید؟
ما در اواخر تابستان ۹۴، یعنی تقریبا یک سال بعد از اینکه شروع به کار کردیم، از یک Angle investor سرمایه جذب کردیم، ولی بعد از آن جریان نقدی خود شرکت مثبت شد و توانست بدون نیاز به جذب سرمایه، هزینه خود را تأمین کند.
خب، ترب شکل گرفته است، شما هم از روند آن خیلی راضی هستید، چه دورنمایی برای ترب تصور می‌کنید و چه آمال و آرزویی برایش دارید؟
چیزی که ما دوست داریم اتفاق بیفتد، اگرچه کار سختی است ولی در عین حال خیلی هم آن را دور نمی‌بینیم، این است که برند ترب در ذهن کاربران طوری شکل بگیرد که اگر خواستند خرید اینترنتی انجام دهند، سرچ خود را از ترب شروع کنند نه از هیچ فروشگاه یا موتور جست‌وجوی دیگری.
پیش‌بینی ما این است که این اتفاق حداکثر ۲سال دیگر باید رخ دهد و برنامه ما نیز این است، بنابراین درصدد این هستیم که هم در زمینه اضافه‌شدن فروشگاه اینترنتی به ترب با سرعت خوبی رشد کنیم و هم در رابطه با کاربرانی که خرید اینترنتی انجام می‌دهند، همه ترب را بشناسند و از آن استفاده کنند.
نقشی که شما در اکوسیستم برای ترب قائل هستید و برای آن برنامه‌ریزی می‌کنید، یک نقش مرجع است؟ در کنار این مرجعیت نقاط ضعفی نیز در روند خود مشاهده می‌کنید؟
دقیقا، مرجع خرید؛ یعنی اگر کسی خواست خرید اینترنتی انجام دهد، از ترب استفاده کند. ضمن اینکه در حال حاضر نیز برای قیمت، مرجع به شمار می‌رود، چون تقریبا همه فروشگاه‌های اینترنتی معتبر در آن حضور دارند. می‌شود اینطور گفت که اگر شما بخواهید قیمت محصولی را ببینید که چطور است و کجا بهترین قیمت را ارائه می‌دهد، محتوای اطلاعات ترب از همه سایت‌ها کامل‌تر است.
البته در این میان ضعف‌هایی نیز وجود دارد. به عنوان مثال، در زمینه محتوای مرتبط با محصولات برنامه داریم تا اطلاعات اصلی محصول را اضافه کنیم. ضمن اینکه اگر دیتای کامل‌تری راجع به هر محصول وجود داشته باشد، امکان فیلتر محصولات نیز وجود خواهد داشت. همچنین شکل‌گیری برند ترب در ذهن مخاطبان نیز از دیگر برنامه‌های ما جهت پیشبرد کسب‌وکار است.
مهم‌ترین مشخصه ترب چه چیزی می‌تواند باشد؟
اینکه اگر شما بخواهید چیزی را بخرید، چه از این لحاظ که ببینید محصول در کجا وجود دارد و چه از لحاظ اینکه بتوانید بهترین قیمت را پیدا کنید، یعنی ترکیب این دو با یکدیگر، اولین انتخاب شما ترب است.
درباره مزیت‌های ترب بیشتر بگویید، اینکه اگر ترب در حال حاضر حضور دارد، چه مزیتی دارد؟ و اگر نباشد ما چه چیزی را از دست می‌دهیم؟
مزیت ترب در درجه اول برای مشتری نهایی مهم است، به این معنا که سرویسی وجود دارد که برای کسی که می‌خواهد خرید اینترنتی انجام دهد، ارزشی ایجاد کرده و کارش را راحت‌تر می‌کند که از دو جهت به چنین فردی کمک می‌شود؛ اول اینکه می‌تواند محصولش را بین تعداد زیادی فروشنده معتبر اینترنتی پیدا کند، چراکه در میان این حجم از فروشندگان، قاعدتا فروشنده‌های نامعتبر هم وجود خواهند داشت و کاربر می‌تواند آنها را فیلتر کند، ضمن اینکه داده‌های فروشندگان معتبر نیز به صورت مرتب و تجمیع‌شده در اختیار کاربر قرار خواهد گرفت.
به بیان دقیق‌تر می‌توان گفت در زمان کاربر صرفه‌جویی می‌شود؛ یعنی به جای اینکه برود ۱۰۰ سایت را یکی یکی چک کند، یا اینکه در گوگل سرچ کرده و ده‌ها صفحه از گوگل را ببیند، می‌تواند در ترب سرچ کند و فقط ۲ نتیجه ترب را ببیند.
ارزش دومی که ترب به کاربر ارائه می‌دهد، این است که می‌تواند کمترین قیمت را بین فروشنده‌های مختلف انتخاب کند، زیرا ما محصولات را تجمیع کرده‌ایم، به این معنا که دقیقا ذکر می‌کنیم که چه فروشندگانی در حال حاضر یک محصول را با چه قیمتی عرضه می‌کنند که در این مورد نیز می‌توان گفت در زمان کاربر صرفه‌جویی می‌شود؛ یعنی اگر یک کاربر بخواهد خرید اینترنتی کند، می‌تواند از ترب استفاده کرده و در عرض یک دقیقه محصول مورد نظر خود را پیدا کند و فروشندگان را ببیند؛ در حالی که اگر ترب نبود، شاید مجبور بود یک تا ۲ ساعت وقت صرف کند و با جست‌وجو در سایت‌های مختلف ببیند چه کسی محصول مورد نظر را با قیمت بهتری ارائه می‌دهد، ضمن اینکه ممکن بود باز هم نتواند فروشنده‌ای را که قیمت بهتری ارائه می‌دهد، پیدا کند، زیرا ممکن بود در صفحه‌های آخر گوگل باشد.
از سوی دیگر مجموعه ترب برای فروشگاه‌ها نیز توانسته است مزیت‌های قابل توجهی را ایجاد کند که شاید بتوان گفت مهم‌ترین ارزش این باشد که حجم کاربرانی را که در ترب هستند، به فروشگاه‌ها متصل می‌کند؛ نکته اینجاست که همه آنها هم کاربرانی هستند که قصد خرید اینترنتی دارند.
به عنوان مثال، قراردادن یک تبلیغ در قالب بنر روی یک سایت، می‌تواند به اینجا ختم شود که کاربری که در سایت مذکور حضور دارد، روی بنر کلیک کند که در این صورت، امکان خرید او یک در ۱۰هزار است! در حالی که وقتی یک تبلیغ در ترب قرار می‌گیرد، دیگر کاربر تنها روی بنر کلیک نکرده ، بلکه زمانی روی فروشگاه کلیک کرده است، که قبل از آن محصول مورد نظر خود را در ترب سرچ کرده است؛ یعنی نیت خرید آن محصول را داشته و روی فروشنده کلیک کرده است. به همین دلیل نیز نرخ تبدیل کاربر ما خیلی خوب است و این امر به فروشگاه‌هایی که کمتر شناخته‌شده هستند، کمک خواهد کرد تا بتوانند سریع‌تر یک ترافیک اولیه خوب را به دست آورند.
سازوکار تیمی در مجموعه ترب
در خلال گفت‌وگویی که با علی بابایی، مدیر عامل این مجموعه داشتم، صحبت به نحوه تیمداری و شکل‌دادن به یک محیط گرم و صمیمی کشید که در ادامه نظرش را درباره سازوکار تیمی این استارتاپ می‌خوانیم؛ ضمن اینکه اشاره‌ای نیز به چالش‌ها و فراز و فرودهایی که پشت سر گذاشته‌اند، خواهند داشت. داشتن تمرکز روی کار و در عین‌حال پیگیری رقبا، مهم‌تریم رویکردی بود که مجموعه ترب در مقابل چالش‌های پیش‌روی خود در پیش گرفته است.
علی بابایی در پاسخ به این سؤال که نحوه تیمداری آنها چگونه است، گفت: «نمی‌توانم بگویم برای اداره تیم ترب از یک متد خاص و ثابت استفاده کرده‌ایم، ولی همواره یک سری خط‌مشی مشخص را دنبال کردیم. در این سال‌ها روزهایی هم برای ما پیش آمده که کار سخت شده و با مشکلاتی روبه‌رو شدیم، چراکه بالاخره در همه استارتاپ‌ها چالش‌های جدی وجود خواهد داشت، ولی به طور کلی آنچه ما دوست داریم اتفاق بیفتد، شکل گرفتن یک محیط صمیمی در فضای کار است.
دید ما این بوده است که هیج وقت بین بچه‌ها، به این دلیل که مسئولیت‌ها در مجموعه با یکدیگر فرق دارند، اختلافی وجود نداشته باشد و ساختار فلت باشد. با توجه به اینکه این مسائل در ذهنیت فاندرها وجود داشت، طبیعتا در فرهنگ شرکت نیز شکل گرفته است. البته در مجموع این را خود بچه‌ها باید بگویند که چقدر از اینکه اینجا کار می‌کنند، احساس رضایت دارند.
به هرحال هر کسب‌وکاری فراز و فرودهای خودش را دارد، می‌خواهم بدانم شما با چه چالش‌هایی روبه‌رو شدید؟ اصلا با چالش جدی‌ای مواجه شدید؟ و اینکه چطور آن را مدیریت کردید؟ اصلا به جایی رسیدید که احساس شکست کنید؟
می‌توانم بگویم ما چالش‌های زیادی را پشت سر گذاشتیم. به عنوان مثال، اوایل شروع کار، شاید ۴ یا ۵ماه بیشتر نگذشته بود که رقیبی برای ما پیدا شد و از این جهت که ما تصور می‌کردیم محصول خوبی دارد و می‌تواند بهتر از ما پیش برود، خیلی ما را نگران کرده بود؛ به طوری که واقعا ناامید شده بودیم، ولی بعد از گذشت چند هفته و بررسی‌های دقیقی که داشتیم، متوجه شدیم آنقدرها هم که فکر می‌کردیم، محصول خوبی نبوده است.
چالش دیگری که برخورد کردیم، نبض بازار بود که سازوکاری شبیه ترب داشت و کافهبازار آن را خریداری کرده بود، اینکه کافهبازار آن را ساپورت می‌کند و در خود کافهبازار هم می‌تواند آن را پروموت کند، طبعا برای ما خیلی نگران‌کننده بود؛ ولی در نهایت موفق شدیم این چالش را هم پشت سر بگذاریم.
چیزی که در چنین مواقعی گفته می‌شود و ما هم تقریبا همین کار را انجام دادیم، این است که روی رقیب خود تمرکز نکنید، بلکه روی محصول خودتان تمرکز کنید. به عنوان مثال، اگر اپلیکیشن نبض بازار با پشتوانه حمایتی قوی وارد رقابت با ما شد، به این فکر کنیم که ترب چطور می‌تواند بهتر از آن باشد، یا اگر ترب در مواردی نسبت به اپلیکیشنی ضعفی داشت، چطور می‌تواند بهتر شود، البته لازم به ذکر است که ما در آن زمان از نبض بازار خیلی بهتر بودیم.
در واقع ما در ترب هر‌روز به این فکر می‌کنیم که چطور می‌توانیم از وضعیت موجود بهتر باشیم حتی اگر نسبت به رقبا در بهترین وضعیت باشیم، باز هم تمرکز روی حرکت رو به جلوست. البته پیگیری رقبا لازم است؛ به این معنا که اگر از جنبه رقابت نگاه کنیم، بررسی رقبا کار خوبی خواهد بود، ولی اینطور نیست که برنامه‌ریزی ما بر حسب رقبا صورت بگیرد، بلکه باید همیشه مستقل از آنها، بهترین برنامه برای توسعه محصول ریخته شود.
شیوه تمرکز خودتان روی کار چگونه بود؟ مثلا اوایل، چند ساعت کاری در شبانه‌روز داشتید؟
در اوایل شکل‌گیری ترب ما فاندرها با اینکه دانشجو بودیم و دانشگاه هم خیلی از ما وقت می‌گرفت می‌توانم بگویم بیشتر از ساعات متعارف وقت می‌گذاشتیم. در حال حاضر نیز بعد از تقریبا ۴سال کار، من خودم بیش از یک نیروی فول‌تایم، ولی نه به اندازه دو سه سال اول که زمان زیادی لازم بود، وقت می‌گذارم و به جرأت می‌توان گفت سایر اعضای تیم هم بیشتر از ساعات معمول در سایر سازمان‌ها، زمان مفید کاری دارند، البته درباره این موضوع نمی‌شود یک نسخه کلی گفت، ولی به نظر من در اکثر مواقع اینکه تیم، وقت زیادی را همراه با انگیزه قوی صرف کار کند، در به نتیجه رساندن پروژه و موفق‌شدن آن بسیار تأثیرگذار خواهد بود.
