سرمایه‌گذاری ۳۲۰ میلیون‌دلاری سرآوا در استارتاپ‌ها
علی فیاض‌بخش مدیرعامل سرآوا
علی فیاض‌بخش، مدیرعامل شرکت سرآوا در پنل “آینده سرمایه‌گذاری جسورانه در ایران” در پنجمین یلدای کارآفرینان استارتاپی ایران گفت:
مجموع سرمایه‌گذاری‌های سرآوا روی استارتاپ‌ها از سال ۱۳۹۱ حدود ۳۲۰ میلیون دلار است که به نرخ ارز رایج امروز ۴ هزار میلیارد تومان می‌شود. او تاکید کرد که این سرمایه‌گذاری‌ها در برهه‌های زمانی مختلف با نرخ دلار همان دوره بوده است.
فیاض‌بخش با اشاره به نحوه سرمایه‌گذاری سرآوا توضیح داد: «از ابتدای سال ۹۷ که ورود سرمایه‌گذار خارجی به ایران سخت شد، ما یک تامین مالی از دو منبع سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی داشتیم. این سرمایه را به دو بخش تقسیم کردیم؛ یکی به استارتاپ‌ها تزریق شد که برای مثال در علی‌بابا ۱۲ میلیون دلار، الوپیک ۷.۵ میلیون دلار و در مجموعه کافه‌بازار، بلد و دیوار ۴۵ میلیون دلار بود. مابقی آن هم تحت عنوان کش ریزرو یا همان ذخیره منابع مالی برای روزهای سخت نگهداری شد که در سال ۹۸ و ۹۹ به شرکت‌ها تزریق شد.»
فیاض‌بخش اعتقاد دارد که سرمایه‌گذاری در حال حاضر بسیار سخت شده و از دلایل اصلی آن عدم بازگشت سرمایه به سرمایه‌گذاران و تضعیف نرخ برابری ریال در برابر دلار است.
او در ادامه توضیح داد: «بخشی از آن که مربوط به تورم و تضعیف نرخ برابری دلار در برابر ریال می‌شود، باعث شده تا سرمایه‌گذاران خارجی که به واسطه سرآوا سرمایه‌گذاری کرده بودند دچار زیان زیادی شوند. یعنی اگر نرخ برابری را در نظر بگیرید، آن‌ها سود ارزی نکردند. در واقع اگر یک فضای اقتصادی خودش نتواند بازده اقتصادی ایجاد کند، تولید مانع برای سرمایه‌گذاران در آن فضا به شمار می‌آید. موضوع بعدی امکان بازگشت سرمایه به سرمایه‌گذاران است که در سال ۹۹ در ایران در بازار سرمایه باید این اتفاق بیفتد. البته این فقط برای استارتاپ‌ها نیست.»
به گفته فیاض‌بخش برای مثال شرکت شستا که توسط تامین اجتماعی ایجاد شده است، شامل هلدینگ‌های چند رشته‌ای مختلف در صنعت سیمان، پتروشیمی، ارتباطات (رایتل) و برخی موارد دیگر می‌شود.
او توضیح داد: «حال پس از سال‌های سال سرمایه‌گذاری این شرکت در یک برهه زمانی به بن بست رسید. آن هم زمانی بود که تامین اجتماعی پروژه‌‌ای به نام ستاره خلیج فارس داشت که برای ایران حیاتی بود، اما نمی‌توانست از منابع شرکت شستا برای سرمایه‌گذاری در این پروژه استفاده کند، تا اینکه بازار سرمایه پذیرای شستا شد. در حال حاضر ارزش روز شرکت شستا در بازار سرمایه ۳۰۰ هزار میلیارد تومان است که تامین اجتماعی ۱۲ درصد آن را به عموم مردم واگذار کرده است.»
به گفته او اگر این اتفاق در سرمایه‌گذاری جسورانه کشور هم نیفتد و سرمایه‌گذاران قدیمی نتوانند منابعی را آزاد کنند، در نتیجه جریان مالی که خون در رگ اکوسیستم است هم نمی‌تواند حرکت کند.
مدیرعامل سرآوا در ادامه گفت: «شرکت‌ها و اکوسیستم در این مدت به نرخ اشتغال کمک کرده‌اند و باری از روی دوش دولت برداشته‌اند، آن هم با سرمایه‌گذاری‌های بسیار پایین. برای مثال در بازار پتروشیمی ایران به ازای هر یک میلیارد تومان، یک نفر شاغل می‌شود؛ در حالی که در این حوزه تقریبا به ازای هر ۸ تا ۱۰ میلیون تومان یک نفر شاغل می‌شود. پس نباید با ایجاد بن بست یا عدم فهم درست این کسب‌وکارها، شرایط به سمتی برود که بازگشت سرمایه اتفاق نیفتد.»
فیاض‌بخش در رابطه با تاریخچه سرآوا تصریح کرد: «شرکت سرآوا از سال ۱۳۹۰ توسط آقای سعید رحمانی تاسیس شد. او به عنوان کسی که تجربه کارآفرینی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر در نقاط دیگری از دنیا را داشت در کنار افراد موفق و متخصص در حوزه‌های مختلف اقتصادی از جمله حوزه‌های تولید، FMCG یا همان کالاهای تندمصرف، بانکداری و صادرات پسته، همراه با هم سرآوا را شکل دادند.»
فیاض‌بخش ادامه داد: «شکل‌گیری سرآوا باعث شد تا یکی از قانون‌های تجارت الکترونیک که در آن زمان وجود نداشت مرتفع شود. به این صورت که بستر بازار سرمایه برای مدل جی‌پی‌ال‌پی آماده نبود؛ یعنی فردی که متخصص است به عنوان جنرال پارتنر در کنار عده‌ای که سرمایه‌گذاری می‌کنند و منابع مالی خود را در اختیار یک فرد می‌گذارند. این افراد با هم یک شرکت سهامی شکل دادند که حداکثر سهام هر یک از سهام‌داران فقط ۱۵ درصد بود. در نتیجه کسی نمی‌توانست کنترل شرکت را داشته باشد. تا حدودی این قانون را توانستند جا بیاندازند.»
مدیرعامل سرآوا در بخش پایانی صحبت‌هایش با اشاره به موقعیت‌های سرمایه‌گذاری گفت که نیاز اصلی ما در ایران پیدا کردن لوکوموتیوهای استارتاپی و سرمایه‌گذاری روی آن‌هاست.
«با این صحبت که فضای سرمایه‌گذاری خوب نداریم، موافق نیستیم. ما باید لوکوموتیوها را پیدا کنیم و روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کنیم. برای مثال در نقاط دیگر دنیا گوگل و مایکروسافت لوکوموتیوهایی بودند که نیاز به واگن داشتند، یعنی نیاز به تکنولوژی داشتند که بتواند استهلاک چرخ زیر لوکوموتیو با راه‌آهن را کم کند. برای مثال دیجی‌کالا به عنوان لوکوموتیو حوزه خرده‌فروشی نیاز به این پیدا کرد که مسائل لجستیک، پرداخت و تولید محتوای خود را حل کند، اما برای آن نیاز به سرمایه دارد. پس اگر ما روی تعداد زیادی ایده جدید سرمایه‌گذاری کنیم هم هیچ اتفاقی نمی‌افتد و تنها منابع مالی حبس می‌شوند و بازگشت سرمایه ندارند، اما اگر این لوکوموتیوها را پیدا کنیم که نیازهای خود را شناختند این اتفاق می‌افتد.»
فیاض‌بخش کارخانه نوآوری را مثال زد و گفت: «کارخانه نوآوری آزادی با سرمایه‌گذاری ۶۰ میلیارد تومانی سرآوا شکل گرفته است. سرآوا روی دیجی‌کالا و کافه‌بازار سرمایه‌گذاری کرده بود، سپس این موضوع مطرح بود که جریان شرکت‌هایی که بتوانند نیازهای این‌ها را برطرف کنند کجا قرار است شکل بگیرند، پس باید برای این شبکه‌سازی فضایی ایجاد می‌کرد. باید لوکوموتیوها را پیدا کنیم و آن‌ها را رشد دهیم.»