طی این سال‌ها، استفاده از تکنولوژی در دنیای سلامت که با نام سلامت الکترونیک (eHealth) شناخته می‌شود به یکی از سیاست‌های اصلی کشورها در حوزه بهداشت و درمان بدل شده است. بازار سلامت ایران ویژگی‌های خاص خود را دارد و تا حدی در برابر این تحول مقاومت می‌کند؛ اما مانند بازار سلامت جهانی دستخوش تغییر است.
به طور کلی، منظور از سلامت الکترونیک استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در جهت بهبود کیفیت خدمات درمانی و دسترسی مناسب همه مردم به آن است. امروزه، استفاده از تکنولوژی و حرکت به سمت سلامت الکترونیک (eHealth) به اندازه‌ای مهم شده است که باید سلامت الکترونیک را یکی از مهمترین حوزه‌های در حال رشد سلامت و درمان دنیا دانست.
تکنولوژی دیجیتال امکان دسترسی به خدمات درمانی را در هر موقعیتی فراهم می‌کند، پزشک را در ارتباط مستقیم با بیمار قرار می‌دهد، کیفیت خدمات درمانی را افزایش می‌دهد و در نهایت امکان اتخاذ سیاست‌های صحیح را با تحلیل کلان‌داده‌ها مهیا می‌کند؛ با این حال، سیستم سلامت و درمان سنتی همواره در مقابل این تحول مقاومت کرده است.
چشم‌انداز سلامت الکترونیک
اگر هنوز به اهمیت تأثیرات دنیای دیجیتال و تکنولوژی در روند درمان و تعامل با پزشک پی نبرده‌اید، به میزان آگاهی عمومی درباره بیماری‌ها فکر کنید. مثلاً امروزه بیشتر افراد پیش از مراجعه به پزشک درباره بیماریشان در گوگل جستجو می‌کنند و با اطلاعات [درست یا غلط] به مطب پزشک مراجعه می‌کنند.
این مثال ساده نشان می‌دهد که شاید تکنولوژی به ابزاری برای متحول‌کردن تجربه و درک ما از سلامت و دریافت خدمات درمانی بدل شود. البته سلامت الکترونیک حوزه بسیار گسترده‌ای است و خدمات مختلفی چون پرونده الکترونیک بیمار، تله‌هلث، مشاوره آنلاین، نوبت دهی اینترنتی ، داروخانه آنلاین، استفاده از اینترنت اشیاء IoT و غیره را در بر می‌گیرد.
طبق آماری که سازمان بهداشت جهانی به سال ۲۰۱۶ منتشر کرد، ۴۷% کشورهای جهان در راستای پرونده‌سازی صحیح الکترونیکی برای بیمار فعالیت می‌کنند. پرونده‌سازی الکترونیکی بسیار دشوار و هزینه‌بر است؛ اما اجرای این طرح کمک می‌کند تا پزشکان با آگاهی کامل نسبت به سوابق پزشکیِ هر بیمار مناسب‌ترین تصمیم درمانی را بگیرند.
یکی از حوزه‌های در حال رشد سلامت الکترونیک تله‌هلث است و تله‌رادیولوژی بیشترین گستردگی را در میان سرویس‌های تله‌هلث دارد. دست‌کم، در نیمی از کشورهای جهان گزینه‌هایی چون تله‌پاتولوژی، پیگیری وضعیت بیمار و تله‌درماتولوژی وجود دارد. علاوه بر این، نزدیک به ۱۷% کشورهای جهان گزارش برنامه مشخصی برای کلان‌داده (Big Data) سلامت دارند.
البته نباید فراموش کرد که بخشی از سلامت الکترونیک به تسهیل آموزش در حوزه سلامت و درمان مربوط است. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، ۸۴% کشورها از سیستم آموزش آنلاین برای دانشجویان پزشکی و پزشکان استفاده می‌کنند. همینطور ۸۰% کشورها به‌منظور افزایش آگاهی عمومی از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.
استفاده از تکنولوژی در حوزه سلامت و فراهم‌کردن دسترسی برابر به خدمات سلامت نیازمند نیروی متخصص است و آموزش آنلاین کمک می‌کند تا نیروی متخصص بدون توجه به موقعیت مکانی رشد کند.
استارتاپ دکترِتو
طی سال‌های اخیر، استارتاپ‌های جهانی حوزه سلامت نقش مهمی در تحول سیستم سلامت و ارائه راهکارهای مبتنی بر سلامت الکترونیک داشته‌اند. دکترتو یکی از استارتاپ‌های فعال در حوزه سلامت الکترونیک ایران است که کار خود را سه سال پیش آغاز کرد.
هدف دکترتو از ابتدا ایجاد الگویی ویژه و منحصربه‌فرد به‌منظور تسهیل ارتباط پزشک و بیمار بود. بدین منظور، اولین قدم دکترتو راه‌اندازی نوبت‌دهی اینترنتی پزشکان بود. دکترتو سرویس نوبت‌دهی اینترنتی را از پزشکان شیراز آغاز کرد. امروز، علاوه بر شیراز بیش از ۱۵۰۰ پزشک، از شهرهای تهران، اصفهان، بندرعباس و بوشهر، کار نوبت‌دهی اینترنتی مطبشان را از طریق دکترتو انجام می‌دهند.
سلامت الکترونیک و نوبت‌دهی اینترنتی
یکی از چالش‌های اصلی استارتاپ‌های حوزه سلامت نیاز به تعامل همیشگی با بخش درمانی است که به سیستم‌های سنتی عادت کرده‌اند. به همین دلیل، دکترتو در زمینه راه‌اندازی سرویس باکیفیت نوبت‌دهی اینترنتی مطب که پزشک و بیمار را راضی نگه دارد کار آسانی نداشت.
شاید تا چند سال پیش پزشکان یا مراکز درمانی معدودی به راهکارهای مبتنی بر تکنولوژی اعتماد داشتند. ضمن اینکه پزشکی حوزه بسیار حساسی است و فرصت آزمون و خطای چندانی در آن وجود ندارد. با این حال، طی‌کردن راه دشوار نوبت‌دهی اینترنتی به پزشکان و مراکز درمانی ثابت کرد که استفاده از تکنولوژی به کاهش هزینه‌ها و دسترسی برابر به خدمات درمانی کمک قابل توجهی می‌کند.
باید فعالیت استارتاپ دکترتو را به عنوان استارتاپی موفق در حوزه سلامت الکترونیک در این بستر سخت ارزیابی کرد. امروز، پزشکان با عضویت دکترتو پروفایل کاملی در فضای اینترنت خواهند داشت و از آن طریق با بیمارانشان ارتباط مستقیمی برقرار می‌کنند. همچنین، بیماران برای نوبت‌گیری به پروفایل پزشک مراجعه می‌کنند و طی زمان موردنظرشان نوبت ویزیت می‌گیرند.
نوبت‌دهی اینترنتی؛ آغاز راهی طولانی
نباید فراموش کرد که سلامت الکترونیک تنها تبدیل فرایندی کاغذی به پروسه‌ای دیجیتال نیست. سلامت الکترونیک ضمن استفاده از تکنولوژی امکاناتی را در بازار سلامت به وجود می‌آورد که تا پیش از آن متصور نبود.
با این حال، در سراسر جهان حرکت به سوی سلامت الکترونیک چالش‌‌زاست. به همین دلیل، شاید دستاورد استارتاپ‌های حوزه سلامت ایران آغاز راه طولانی دستیابی به سلامت الکترونیک باشد.
در این راه یکی از چالش‌های اساسی آموزش نیروی مناسب برای استفاده از خدمات eHealth است.
لازمه تغییر سیستم نوبت‌دهی سنتی به آنلاین [و مدیریت مطب از طریق این سیستم] این است که کادر درمانی مطب آموزش کافی را برای استفاده از سیستم مزبور ببیند. این چالشی است که در حوزه‌های دیگر سلامت الکترونیک، مثل ایجاد پرونده الکترونیک پزشکی، هم دیده می‌شود.
سنجش کیفیت خدمات درمانی: این قابلیت با اضافه‌شدن انتقال تجربه‌های دیگر کاربران دکترتو تکمیل می‌شود. این سرویس به زودی در دکترتو راه‌اندازی می‌شود تا بیماران تجربه بیماران دیگر را پیش از انتخاب پزشک مطالعه و با آگاهی بیشتری پزشک خود را انتخاب کنند
یکی دیگر از موانع دستیابی به سلامت الکترونیک حضور نیروهای واسطی است که از عدم شفافیت در بازار سلامت سود می‌برند. بیماران در نمونه نوبت‌دهی اینترنتی اسامی همه پزشکان را فهرست‌بندی‌شده در اختیار دارند. این تحول به سود بیماران است؛ اما شرایط نیروی واسطی که با دریافت هزینه‌ی بسیار زیاد کار نوبت‌گیری را انجام می‌داد به خطر افتاده، متزلزل می‌شود.
سیستم نوبت دهی اینترنتی دکترتو موانعی چون پرونده الکترونیک بیمار، مشاوره پزشکی و ارتباط صوتی و تصویری بیمار و پزشک را از سر راه سیستم سلامت برمی‌دارد. علاوه بر این، امکاناتی چون انتخاب آزاد پزشک، سنجش کیفیت خدمات درمانی و افزایش رضایت بیمار و پزشک را برای شهروندان به ارمغان می‌آورد که پیشتر دستیابی به آنها ممکن نبود.
امکان انتخاب آزاد: یکی از اصلی‌ترین مشکلات هنگام انتخاب پزشک و دریافت خدمات پزشکی عدم دسترسی کامل به لیست پزشکان هر شهر همراه با جزئیات مربوط به هر پزشک است. دسترسی عمومی به این اطلاعات کمک می‌کند تا انتخاب پزشک برای شهروندان تنها به لیستی کوتاه محدود نشود.
سنجش کیفیت خدمات درمانی: این قابلیت با اضافه‌شدن انتقال تجربه‌های دیگر کاربران دکترتو تکمیل می‌شود. این سرویس به زودی در دکترتو راه‌اندازی می‌شود تا بیماران تجربه بیماران دیگر را پیش از انتخاب پزشک مطالعه و با آگاهی بیشتری پزشک خود را انتخاب کنند.
افزایش رضایت بیمار و پزشک: اما سیستم نوبت دهی آنلاین تنها رضایت بیماران را به دنبال ندارد. بلکه فرصتی برای پزشک فراهم می‌کند تا حضور فعالی در اینترنت داشته باشد و در کنار نوبت‌دهی از طریق صفحه خود اطلاعات بیشتری در اختیار بیماران قرار دهد.
