پنل کارآفرینان قهرمان، یکی از پنل‌های سنتی رویداد یلداسامیت است که طی 5دوره‌ای که تاکنون برگزار شده است، شاهد این پنل و حضور کارآفرینان برتر حوزه استارتاپی ایران در آن بوده‌ایم. در پنجمین یلدا هم این پنل با مدیریت اکبر هاشمی برگزار شد و سعید محمدی مدیرعامل دیجی‌کالا، مجید حسینی‌نژاد مدیرعامل علی‌بابا، محمد خلج مدیرعامل اسنپ و محمدجواد شکوری‌مقدم مدیرعامل آپارات در آن حضور داشتند. همچنین نازنین دانشور مدیرعامل مجموعه تخفیفان و نت‌‌برگ به‌صورت آنلاین در این پنل حضور داشت و مصطفی امیری مدیرعامل زرینپال نیز به صورت تلفنی در این پنل حاضر شد.
در این پنل مسائل و حوادث و اتفاقات مربوط به یک سال پیش تاکنون توسط کارآفرینان استارتاپ‌های بزرگ کشور مرور شد؛ این کارآفرینان از اتفاقات و تاثیرات تحریم‌ها روی کسب‌وکارشان تا تاثیرپذیری از شیوع کرونا گفتند.
هاشمی: به شرایط قبل از کرونا بپردازیم. به تحریم‌ها و شرایط سخت اقتصادی و سایه جنگ که بعد از شهادت سردار سلیمانی بر سر ایران بهوجود آمد و بعد هم شرایط کرونا؛ هر کدام از شما بفرمایید که تحریم و کرونا چه تاثیری روی کسب‌وکارهای شما داشته است؟
محمدی: حرفت درست است و در کشور ما وقتی کرونا شیوع یافت، بحث تحریم کمرنگ شد. اما اگر برگردیم به 3سال پیش که خروج آمریکا از برجام اتفاق افتاد، اقتصاد هم با اتفاق بزرگی مواجه شد و ما هم بی‌نصیب نماندیم، چون جنس کار ما از نوع خرده‌فروشی و سروکار داشتن با مصرف‌کنندگان است.
اتفاقی که افتاد این بود که خیلی از برندهای مطرح خارجی ایران را ترک کردند. با خروج این برندها از کشور، زنجیره تامین به‌شدت مختل شد و آسیب جدی دید. از طرفی وقتی کانال‌های رسمی مختل می‌شوند، حوزه قاچاق فعال می‌شود.
ما برای جبران خسارات و مشکلات، کم‌کم عمده تمرکز را روی برندهای داخلی گذاشتیم و طی چند سال اخیر هم که وقت زیادی روی بحث مارکت‌پلیس صرف کردیم. از طرفی تورم بالای ناشی از تحریم‌ها، قدرت خرید را کاهش داد که نسبت مستقیم با حجم خرده‌فروشی آنلاین دارد، بنابراین تاثیر مستقیم روی کسب‌وکار داشت.
تاثیر دیگر مربوط به حال و هوای روانی یا به‌عبارتی تمایل به ماندگاری تیم‌ها و استعدادها در کشور است. الان نرخ مهاجرت خیلی افزایش یافته و هر کسی که امکان رفتن دارد، به خاطر دستمزدهای بالا در کشورهای دیگر، از ایران می‌رود. از دست دادن استعدادها که ناشی از شرایط تحریم است هم روی کسب‌وکارها تاثیر منفی دارد.
در شرایط کرونا همه ایکامرس‌ها در دنیا ترند روبه‌رشدی را در کسب‌وکارشان تجربه کردند و ما هم مستثنی نبودیم، چون بسیاری از کسب‌وکارهای آفلاین در شرایط کرونا به مارکت‌پلیس ما آمدند. همچنین قرنطینه موجب شد تا مردم به خرید اینترنتی روی بیاورند.
به همین دلیل رکوردهای خوبی در دیجی‌کالا رقم خورد. مثلا در کمپین 99/9/9 که اخیر داشتیم، 3.5میلیون آیتم کالا فروخته شد. ضمن اینکه حدود 570 هزار سفارش ثبت شد و بیش از 20درصد رشد در حوزه سفارش‌ها و مبالغ پرداختی را تجربه کردیم. بخش بزرگی از این رشد به خاطر شرایط قرنطینه و محدودیت‌‌های کرونایی بود. بخشی هم به خاطر رشد پلتفرم مارکت‌پلیس طی سال‌های اخیر بوده که بیش از 100هزار کسب‌وکار روی آن حضور دارند و تنوع کالایی ما را به بیش از 3 میلیون کالا رسانده است.
یکی از چالش‌های بزرگ‌مان هم غافلگیری ما در ماه‌های اسفند98 و فروردین99 بود. چون با شیوع کرونا، افزایش تقاضا به‌شدت رشد کرد و از طرفی سلامتی همکاران مسئله مهمی بود. بسیاری از کسب‌وکارها به دورکاری روی آوردند اما ما نمی‌توانستیم چنین کاری کنیم و از ارائه خدمات به مردم، شانه خالی کنیم. اوایل سال ظرفیت نداشتیم و تاخیرهایی در عملیات‌مان بهوجود آمد. کم‌کم در خرداد ماه با جذب حدود هزار نفر نیروی انسانی جدید توانستیم شرایط بهتری ایجاد کنیم و بعد شرایط پایدار شد.
محمدجواد، کرونا و تحریم‌ها چه تاثیری بر کسب‌وکارهای مجموعه شما داشت؟
شکوری‌مقدم: بحث کرونا و بحث تحریم، دو قضیه بسیار بزرگ هستند. از لحاظ تحریم می‌توانم بگویم که ما از نظر سخت‌افزاری و زیرساخت خیلی وابسته به واردات هستیم و در شرایط تحریم و با فزایش نرخ دلار، هزینه‌های ما تا 4برابر افزایش یافت. وقتی هم کرونا شیوع پیدا کرد، موجب رشد ساختارهای کاربری و استریمینگ ما شد و هزینه‌های زیرساخت افزایش یافت.
همچنین خروج شرکت‌های خارجی از کشور از یک طرف بازار تبلیغات را دچار خسارت‌های بزرگی کرد و از طرفی هزینه‌های زیرساختی را افزایش داد. یکی از مسائلی که الان ما در صباویژن داریم، این است که بسیاری از شرکت‌های خوب خارجی که در ایران حضور داشتند و با سرویس‌هایی چون آپارات و صباویژن کار میکردند، از کشور رفتند و رفتن‌شان تاثیر جدی بر بازار تبلیغات داشته است.
در شرایط کرونا از ابتدا و از حدود اسفندماه سال98 تا فروردین‌ماه سال99، ترافیک سرویس‌ها تا 65درصد رشد کرد. مثلا در آپارات در طول روز تا 25هزار ویدئو بارگذاری می‌شد اما در شرایط کرونا این آمار به بیش از 42هزار ویدئو در طول روز رسید. ما آمادگی پذیرش این حجم از رشد در مدت زمان کوتاهی را نداشتیم اما در نهایت این فرایند مدیریت شد و روی روال قرار گرفت. در فیلیمو هم با رشد ترافیک خیلی جدی مواجه شدیم.
مجید، تو علاوه‌بر شرایط کرونا، به نوع دیگری غافلگیر شدی؛ چون تحریم‌ها را هم به شدت تجربه کردی و بعد هم کرونا. می‌خواهم از این شرایط بگویی.
حسینی‌نژاد: تحریم‌ها در ارتباط با کسب‌وکار ما از جنس کوچک‌ترشدن اقتصاد بود. به‌عنوان مثال، ایرلاین‌های خارجی با وضع تحریم‌ها از ایران رفتند و تعدادشان از حدود 13 ایرلاین به 3 یا 4 ایرلاین رسید. یعنی این بازار کوچک و کوچک‌تر شد. از دی ماه سال گذشته هم برخی دیگر رفته بودند و الان فکر کنم فقط 3 ایرلاین خارجی در ایران حضور دارند. بنابراین حجم تبادلات هم کمتر شده است. همین اتفاق در مسیرهای داخلی و در ارتباط با پروازهای داخلی هم رخ داد.
بعد از شیوع کرونا هم فروش ما 95درصد افت کرد و تقریبا به نقطه صفر رسيدیم. همچنین ما با حجم بالایی از استرداد مواجه شدیم و در مدت کوتاهی بیش از 125میلیارد تومان درخواست استرداد داشتیم. ایرلاین‌های داخلی همراهی خوبی داشتند اما هنوز از ایرلاین‌های خارجی طلب داریم.
همچنین تعدادی از تامین‌کننده‌های داخلی که از آنها خدمات سفر دریافت می‌کردیم، به نوعی پول ما را بردند و چیزی دست‌مان را نگرفت. در این زمینه حدود 10میلیارد تومان طلبکار هستیم اما به نظر می‌رسد که دسترسی به این پول غیرممکن شده است.
وقتی کرونا رخ داد، به تیم گفتم که کرونا یك اتفاق است و خوب و بدش را ما تعیین می‌کنیم. چالش سخت و نفسگیری بوده اما سعی کردیم که در شرکت کارهای جدید انجام بدهیم و سعی کردیم که گشایش‌هایی ایجاد کنیم و به نظر خودم ما خیلی عالی از این دوره عبور کردیم. هر چند مثلا 120میلیارد تومان استرداد پول زیادی بود و مردم هم پول‌شان را می‌خواستند و چنین نقدینگی هم در شرکت نداشتیم، اما ما پول مردم را برگرداندیم.
ضمن اینکه درست است که فروش ما 95درصد افت کرد، اما از آن 5درصد باقیمانده، سهم‌مان دو برابر شد. یعنی اقتصاد دیجیتال رشد کرد و در نتیجه سهم ما از بازار افزایش یافته است. الان به حدود 35 تا 40درصد از سهم بازارمان رسیده‌ایم، چون آژانس‌هایی که خدمات توریستی می‌دادند، بخش زیادی‌شان جمع شده‌اند و سهم آنلاین‌ها بیشتر شده است.
آقای خلج، در یکی از جشنواره‌های وب و موبایل ایران و آن زمان که شهرام شاهکار مدیرعامل اسنپ بود، به او گفتم که با بحران رشد چه می‌کنید و او گفت بحران رشد نه! مدیریت رشد. حالا می‌خواهم بگویی شما چه تجربه‌ای از تحریم‌ها و تاثیر آن بر کسب‌وکارتان داشته‌اید و اینکه کرونا چه وضعیتی برای کسب‌وکارتان ایجاد کرد؟
خلج: از دو منظر می‌توان این موضوع را بررسی کرد؛ در ارتباط با تحریم و آسیب‌هایی که ایجاد کرد یکی متوجه خود کسب‌وکار است که حذف نسخه ios از روی اپ‌استور بحرانی را ایجاد کرد و کاربران زیادی به نوعی حذف شدند. البته به‌عنوان یک فرصت از آن استفاده شد و نسخه وب راهاندازی شد که بسیار کمک‌کننده بوده است.
با تورمی که ایجاد شد، خرید زیرساخت‌ها و سرورها هم سخت شد و هزینه‌هایی که باید بابت‌شان پرداخت می‌کردیم، افزایش زیادی داشت. اما در نهایت با تلاش تیم، این شرایط تا حدودی مدیریت شد. تحریم‌ها تاثیر دیگرشان برمی‌گردد به بخش ساپلای در حمل‌ونقل که به‌واسطه تحریم‌ها خیلی از لوازم یدکی نایاب یا گران‌قیمت شد و خودرو افزایش قیمت یافت و بنابراین فعالیت در ناوگان حمل‌ونقل صرفه اقتصادی قبلی خود را تا حدودی از دست داد.
از طرفی افزایش تعرفه‌ها هم تا حد مشخصی امکان‌پذیر است و بنابراین چالش عرضه و تقاضا در دوران تحریم به‌نوعی بهوجود آمد.
دوران کرونا در ابتدا تاثیر زیادی روی کسب‌وکار ما داشت و با کاهش درخواست مواجه شدیم، اما با اقداماتی که در خود مجموعه برای سلامت و امنیت بهداشتی کاربران ایجاد شد، حجم درخواست‌ها تا حدودی به شرایط عادی برگشت.
همچنین به‌نوعی لاین جدیدی در کسب‌وکارمان باز شد که همیشه باید آمادگی روبه‌روشدن با بحران در کسب‌وکارمان را داشته باشیم. کرونا تقریبا به فرصتی تبدیل شد تا لاین‌های جدیدی جهت مدیریت بحران‌ها راهاندازی شود که البته نیاز به هزینه‌های مربوط به خود هم داشت اما در نهایت مفید بود.
کرونا موجب شد تا اقداماتی انجام بدهیم که شاید قبلا جرات انجامش را نداشتیم. به‌عنوان مثال، دورکارکردن پرسنل و آنلاین‌کردن ارائه خدمات در شهرهای دیگر. امروزه بخش زیادی از تعداد سفرهای بعد از کرونا را برگردانده‌ایم و در تلاش هستیم که سفرها را افزایش بدهیم.
خانم دانشور، تحریم‌ها و کرونا چه تاثیری روی کسب‌وکار شما داشته است؟ ظاهرا شما هم از آن دست بیزینس‌هایی هستید که از این شرایط تاثیری زیادی پذیرفتید. تجربه‌تان را از تحریم‌ها و شرایط کرونا به ما بگویید.
دانشور: اتفاقی که سال گذشته در اسفندماه افتاد، موجب شد تا ما هم به فروش 5درصدی برسیم چون تمامی شرکای تجاری ما بسته شدند. الان بعد از 9 ماه خیلی از دسته‌بندی‌های مربوط به کسب‌وکار ما هنوز باز نشده‌اند. مثل استخرها یا حتی شرایط رستوران‌ها هنوز ناپایدار و بحرانی است. بسیاری از کسب‌وکارهای کوچکی هم که با ما کار میکردند، در شرایط کرونا تعطیل شدند.
ما حتی برای چنین شرایطی تیمی را مشخص کردیم که تلفن‌ها را چک میکردند و مراکز را می‌بستند. چون کسب‌وکارهای زیادی نتوانستند از این بحران خارج شوند و بسته شدند و حجم درگیری کسب‌وکارها با این شرایط خیلی بالا بود. البته سال98 قبل از کرونا، به خاطر ادغام و تجاربی که کسب کردیم، شرایط خوبی داشتیم.
هنوز در بخش سرویس‌ها اوضاع به همان منوال و بحرانی است اما با کارهای دیگری که انجام دادیم، توانستیم بخش زیادی از درآمدمان را برگرداندیم.
مجید، تو از این شرایط چه یاد گرفتی؟
حسینی‌نژاد: طی اتفاقی من فضای پدری را کشف کردم. الان دخترم 10ساله و پسرم 8ساله است. اما جایی در بحران‌ها و تنش‌هایی که در محیط کار داشتم، من تجربه جالبی به دست آوردم. خودم در 2سالگی پدرم را از دست دادم و هیچ تجربه‌ای از پدر نداشتم؛ برای نخستین‌بار من احساس کردم که پدربودن یعنی چه. برای من در رابطه با همکارانم و فرزندانم تاثیر زیادی داشت و من آدم هفت هشت ماه قبل نیستم و در خودم احساس گشایش می‌کنم.
هر چند روزهای سختی را پشت سر گذاشتیم و نقدینگی ما با بحران مواجه بود، ولی با اینکه مسائل سختی ایجاد شد، اما ما ایستادیم و ادامه دادیم. من امروز از کل این اتفاق راضی و خوشحالم و آدم دیگری هستم.
حمید تو چه یاد گرفتی؟
محمدی: به نظر من کسب‌وکارهای مختلف عکس‌العمل‌شان به مسائل در دوره کرونا یا دوره تحریم که دوره سیاه‌تری هم است، متفاوت بوده است. برخی بیزینس‌ها آسیب زیادی دیدند و برخی رشد کردند، اما کار برای همه سخت بود. چون هیچ‌کس آمادگی لازم برای این شرایط را نداشت؛ نه برای بحران و کاهش درآمد و نه برای افزایش درخواست‌ها.
گاهی در دوره‌های کمپین، حجم درخواست‌ها افزایش می‌یابد ولی آن دوران کوتاه است و می‌دانیم چه روزی و چه زمانی تمام می‌شود و به همین دلیل فشارها را تحمل می‌کنیم اما در دوران مداومی چون کرونا، کسب‌وکارهایی که تاثیر مثبت گرفتند، بحران بزرگی را هم تجربه کردند.
مثلا ما در دیجی‌کالا بدون توقف و بدون تعطیلی و به صورت سه‌شیفت در روز و 24 ساعته، کار کردیم. تعطیلات نوروزی نداشتیم و هنوز هم دائما در حال کاریم، چون ما با پدیده‌ای مواجه هستیم که نمی‌دانیم قرار است چه شود و چه زمانی به پایان می‌رسد.
ما اوایل فکر می‌کردیم 2هفته بعد تمام می‌شود، ولی هنوز هست و آثار فرسودگی‌اش روی تیم‌ها نمایان شده است. اما در هر صورت این شرایط برای همه تیم‌ها، به نوعی آزمایش تاب‌آوری است. درسی که می‌توانند بگیرند این است که به خودآگهی برسند و بدانند که این نیز بگذرد و باید برای بعد از آن آماده شوند.
گفتن این مسئله از زبان مدیر یک ایکامرس که بسیاری از افراد فکر می‌کنند که شیوع کرونا، دوره خوشبختی‌شان بوده، درکش کمی سخت است اما نظر من این است که به جای افسوس خوردن از این فرصت طلایی که به‌هیچ‌وجه قابل شبیه‌سازی در دوران عادی نیست، می‌توان برای ایجاد تغییرات اساسی استفاده کرد؛ تغییر تیم‌ورک، تغییر ماین‌ست تیم، تغییر ذهنیت در مورد مدیریت هزینه‌ها و…
محمدجواد تو از این شرایط چه یاد گرفتی؟
شکوری: بیشترین چیزی که من و تیم‌مان یاد گرفتیم، این بوده که بینش ما نسبت به زندگی تغییر کرده است؛ آدم‌های زیادی به خاطر این بیماری، خیلی سریع و خیلی راحت از بین رفتند. پس باید وابستگی‌های‌مان را کمتر کنیم، کمتر حرص بخوریم و سبک‌تر حرکت کنیم.
در این دوران ما تمرکز جدی روی فیلم و مدرسه گذاشتیم و هر روز هم انرژی زیادی در این حوزه صرف می‌کنیم. اما همین چیزی که می‌سازیم، ممکن است خیلی راحت با تغییر شرایط، چیز دیگری جایگزینش شود. پس باید دید آسان‌گیرتری نسبت به مسائل اطراف داشت.
جناب خلج، شرایط کرونا و تحریم چه درسی و آموزه‌ای برای شما به همراه داشته است؟
خلج: تعادلی که دوستان هم به آن اشاره کردند، یعنی تعادل در میان کار و زندگی شخصی، موجب نزدیکی به خانواده شد. ما خیلی چیزها در زندگی داشتیم قبل از کرونا و بعد از کرونا متوجه اهمیت آنها شدیم. استفاده از لحظات زندگی درس بزرگی بود.
از نظر کسب‌وکاری هم درسی كه به همراه داشت، این بود که بسیاری از کسب‌وکارهایی که به صورت سنتی اداره می‌شوند باید از راه‌حل‌های جدید استقبال کنند، چون گریزی از آن نیست و باید از خدمات آنلاین استفاده کنند.
براساس تجربه ما، بسیاری از رستوران‌ها قبل از کرونا امکان ارائه خدمات آنلاین را نداشتند اما با شیوع کرونا، به خاطر زنده‌ماندن، از راه‌حل‌های آنلاین استفاده کردند. این استقامت و مقاومت هم در بحث بازارهای سنتی و هم در بحث قانونگذاری باید به سمت تسهیل‌گری پیش برود.
خانم دانشور، شما از این وضعیت کرونا چه یاد گرفتید؟
دانشور: من تازه دختردار شدم که اتفاق خیلی شیرینی بود و تجربه در کنار فرزند بودن را برای من به‌همراه داشته است. اما سختی‌های زیادی هم ایجاد شده است. برای ما دو فرصت ایجاد شد؛ یکی اینکه به خاطر این شرایط به صورت خیلی جدی به آپتیمایزکردن فرایندها پرداختیم و تغییرات جدی و زیادی را ایجاد کردیم.
همچنین برای شرکای تجاری شرایط همکاری جدیدی ایجاد کردیم و اگر قبلا راهاندازی و لانچ کارشان 4ساعت وقت نیاز داشت، الان این کار طی کمتر از 10دقیقه انجام می‌شود.
پروژه‌های جذابی را قبلا مدنظر داشتیم که وقت و تمرکز لازم برای راه‌اندازی‌شان را نداشتیم اما در این شرایط با تمرکز روی یکی از پروژه‌ها که در تیرماه راهاندازی شد، الان 30درصد از درآمدمان از این راه تامین می‌شود. این پروژه آنلاین‌کش‌بک یا کش‌بک خرید اینترنتی است.
من چالش شخصی هم داشتم و الان 10 سال پیرتر از زمانی هستم که تخفیفان را راهاندازی کردم. اما در شرایط کرونا دقیقا به‌همان اندازه روزهای نخستی که این کسب‌وکار را راهاندازی کردم، تلاش کردن و بدوبدو داشتم. امروز هم همان انگیزه‌ها را دارم هرچند شاید جسمم کمتر اجازه می‌دهد.
من فکر نمی‌کردم که اینقدر پوست‌کلفت باشم که بعد از 9 ماه تیم‌مان سر جایش باشد، اما این اتفاق افتاده است و ما توانسته‌ایم بحران‌ها را تا حدودی پشت سر بگذاریم. امید و انرژی من این است که هر چه زودتر اوضاع بهتر شود.
یک زمانی ما در همایش امین‌الضرب در اتاق بازرگانی ایران، برای محمدجواد شکوری‌مقدم به‌عنوان کارآفرین برتر دست زدیم و حالا می‌شنویم که آقای شکوری‌مقدم باید به زندان برود. جریان زندان چه است؟
شکوری‌مقدم: اتفاق خوبی نبود. یک تشخیص اشتباه بود و قرار است که برای بررسی چنین مواردی، دوایر تخصصی قضایی ایجاد شود. وقتی در مقابل قاضی و بازپرسی قرار می‌گیرید که شناختی از فضای مجازی ندارند، ما حرف خودمان را می‌زنیم و آنها هم حرف‌شان را می‌زنند اما در نهایت به توافق نمی‌رسیم.
ولی بعد از این حکم 10سال زندان صادر شد در حالی که من فکر می‌کردم نهایتا 2سال حکم صادر شود. وقتی هم خبرش پخش شد که شرایط را پیچیده‌تر کرد اما به‌هر حال قرار است که در تجدیدنظر در جایگاهی تخصصی بررسی شود. امیدواریم در تجدیدنظر و با بررسی تخصصی، به نتیجه و زبان مشترک خوبی برسیم.
عدم شناخت مراجع قضایی از فضای مجازی و نداشتن زبان مشترک تا چه زمانی قرار است طول بکشد؟
شکوری‌مقدم: از حدود 16سال پیش که من وارد این فضا شدم و میهن‌بلاگ و آپارات و… را داشتیم، می‌آمدند جلوی شرکت و ما را با دستبند می‌بردند. به همین دلیل تاکنون بیش از 25 پرونده کیفری برای من ایجاد کرده‌اند! الان فضا تغییر کرده اما سرعت این تغییر قوانین حقوقی برای این فضا خیلی کم است. الان یکی از برنامه‌های ما برای سال99، لایو استریمینگ بوده اما اینقدر خلأ قانونی وجود دارد که امکانش فراهم نشده است. در حالی که مثلا در اینستاگرام به‌راحتی لایو برگزار می‌شود و اصلا مسئله پیچیده‌ای نیست.
من با محمدجواد موافقم که شرایط از قبل بهتر شده ولی زیبنده یک کشور نیست که کارآفرینانش بدون دلیل محکم این همه پرونده قضایی داشته باشند. الان مصطفی امیری را هم روی خط داریم؛ مصطفی تو چند پرونده کیفری داری؟
امیری: ما زون‌کنی داریم که پر شده از احکامی که ما به‌عنوان متهم و نه مطلع در پرونده‌های متفاوت صادر شده‌اند. تعداد احکامی که در مرحله اول و… بر علیه ما حکم صادر شده است، بین 10 تا 15 پرونده است.
پرونده اخیر چه بوده که تو به یک سال زندان محکوم شده‌ای؟
امیری: واقعیت این است که بین 2فروشنده و خریدار معامله‌ای صورت گرفته بوده و وجوه این معامله از طریق زرینپال منتقل شده بود. ما در زرینپال از طرفین مستنداتی را گرفته بودیم. آن شخصی که فروشنده بود، تایید امضای محضری داشت، اما در نهایت این 2نفر با هم مشکل پیدا کردند و خریدار علیه ما شکایت کرد و ما را متهم کرده به اینکه خیانت در امانت کرده و پولش را با فروشنده تسویه کرده‌ایم. در حالی که مثلا راضی نبوده که این پول منتقل بشود.
این پرونده در شهر همدان باز شده بود و ما به آنجا مراجعه کردیم. البته قاضی پرونده بعد از جبهه اولیه و با ارائه مستندات رفتار بهتری داشتند. هنوز رأی قطعی صادر نشده و ما امیدواریم که پرونده هم ختم به خیر شود.
امیدواریم که این اتفاق ختم به خیر شود و امیدواریم که با دستور رئیس قوه قضاییه موضوع پلتفرم‌ها فهم شود و اینکه کاربر مسئولیت تخلف را به عهده بگیرد و از خود کاربر بازپرسی شود نه اینکه بابت میلیون‌ها کاربر، کارآفرین به دادگاه برود. حمید شما قرار بود وارد بورس شوید؛ الان از این نظر در چه وضعیتی قرار دارید؟
محمدی: حقیقتا ما برای جذب سرمایه، قصد داشتیم که سهام دیجی‌کالا را عرضه اولیه بکنیم. این روند از 2 تا 3سال پیش شروع شده بود و نه به خاطر شرایط کنونی.
به این دلیل که جذب سرمایه خارجی امکان‌پذیر نبود و در اسکیل ما، جذب سرمایه داخلی هم ممکن نیست، چون طی یکی دو سال اخیر بازارهای جذاب دیگری چون سکه و طلا و… وجود داشته و کسی تمایلی نداشته که به سمت سرمایه‌گذاری بزرگ در حوزه دیجیتال بیاید.
بنابراین تنها آپشن ما این بوده که از بازار سرمایه جذب سرمایه داشته باشیم. طی چهار، پنج ماه اخیر همه مستندات را ارائه کرده‌ایم و منتظر رأی و نظر هیات پذیرش هستیم. تصور خودمان و مشاوران این است که وضعیت خوبی داریم و به لحاظ شفافیت دفاتر و حسابرسی و صورت‌های مالی همه‌چیز مرتب و منظم است.
قانونا و روی کاغذ نباید مشکلی برای پذیرش وجود داشته باشد، اما نمی‌دانیم چرا هنوز کار متوقف مانده و خبری به ما نداده‌اند. حدس‌هایی می‌زنیم و ممکن است که بخش‌هایی از حاکمیت موافق این‌جور اعضا نباشند و ما کماکان منتظریم.
محمدجواد، شما هم قرار است وارد بورس شوید؛ در چه مرحله‌ای هستید؟
شکوری‌مقدم: الان در مرحله کارشناسی و درک کسب‌وکار و بررسی صورت‌های مالی هستیم.
آقای خلج، اسنپ برنامه‌ای برای ورود به بورس دارد؟
خلج: ما هم در حال مطالعه این موضوع هستیم تا هر آنچه برای ورود به بورس مورد نیاز است، آماده کنیم. در واقع چون به‌طور کلی ورود به بورس صرف‌نظر از جذب سرمایه، برای هر کمپانی اتفاق مثبتی است، ما هم به دنبال این مسئله و ورود به بورس هستیم.
ضمن اینکه نهایت مسیر رشد یک شرکت به‌ویژه شرکت استارتاپی، اتفاق افتادن خروج یا اگزیت است و با ورود به بورس و اینکه آی‌پی‌اُ اتفاق بیفتد، به نوعی خروج شکل می‌گیرد تا شرایط برای سرمایه‌گذاران دیگر فراهم شود و با جذب منابع مالی جدید، چرخه سرمایه‌گذاری تکرار شود.
مجید، عده‌ای معتقدند که با واکسن کرونا، به دوران قبل برمی‌گردیم؛ آیا به دوران قبل برمی‌گردیم یا فضای جدیدی ایجاد شده و برگشت به دوران قبل امکان‌پذیر نیست و اینکه شما برای دوران جدید چه برنامه‌هایی دارید؟
حسینی‌نژاد: ما به دوران قبل برنمی‌گردیم. در واقع ما هرگز به فضای قبل از کرونا برنمی‌گردیم. ما از همان روز نخست برای دوران بعد از کرونا آماده شدیم و ماین‌ست و فرایند‌های‌مان را عوض کردیم، چون طی سال‌های گذشته هیچ‌گاه برای اینکه عمیقا زیرساخت‌ها را بررسی کنیم، فرصتی نداشتیم.
وقتی در دوران کرونا در مرکز تماس‌ها، بیش از 300 هزار تماس برای استرداد داشتیم و تامین‌کننده‌هایی که ایرلاین نبودند یا معتبر نبودند، رفتاری غیرحرفه‌ای داشتند، دنیای ما عوض شد. ما در همین شرایط پلتفرمی برای تور راهاندازی کرده‌ایم و در شرایط کنونی که هیچ توری وجود ندارد، ما 30درصد از کل بازار را در اختیار داریم و این اتفاق بزرگی است.
در این مورد از مارکت‌پلیس دیجی‌کالا الگو گرفتیم و تلاش کردیم که مارکت‌پلیسی روی علی‌بابا ایجاد کنیم که شرکت‌هایی که تور دارند، بتوانند تورهای خود را روی علی‌بابا بفروشند.
به هر حال کسب‌وکار ما خیلی متحول شده و همین الان هم به لحاظ ارتباطاتی که ساخته‌ایم، در 2کشور شعبه راهاندازی کردیم آن هم در همین وضعیت بی‌پولی و اوضاع کرونایی چون در شرایط تحریم به این زیرساخت‌ها نیاز داشته و داریم.
همچنین از قراردادهای لوکال به قراردادهای جهانی با تامین‌کننده‌های‌مان رسیده‌ایم. قبلا به سراغ این حوزه‌ها و این کارها نرفته بودیم چون در شرایط کار و سرعت کار قرار داشتیم و به این مسائل توجه نمی‌کردیم و البته اشتباه کردیم که به این موضوعات توجه نمی‌کردیم، اما شرایط کرونا این فرصت را برای ما ایجاد کرد.
این نکته را هم بگویم که من در شرایط کنونی، بشخصه خیلی هیجان‌زده به سر کار می‌روم. حرف نازنین در مورد اینکه مثل روز اول کار می‌کند، حرف عالی‌ای بود، چون من هم دقیقا مثل روز اول کار می‌کنم و با شوق و هیجان به سر کار می‌روم.
من یکی دو سال به اصطلاح خیلی شُل کردم و با راهاندازی موسسه پویش به سراغ روانکاری و لیدرشیپ و مسائلی از این دست رفتم اما الان وقتم برای آن کارها کمتر شده و بیشتر با شوق به شرکت می‌روم. ضمن اینکه بهره‌وری و شوق در تیم ما هم بیشتر شده است.
الان حدود 600 نفر هستیم و همگی با انرژی زیاد کار می‌کنیم و مطمئن هستم که طی سال‌های آینده ما با قدرت شرایط بازار گردشگری ایران از طریق پلتفرم تور و از طریق جاباما که یک پلتفرم جا و مکان مانند ایربیانبی است، عوض می‌کنیم.
چنین قدرتی را در نمونه خارجی هم می‌بینیم.
همین ایربیانبی که قرار بود سال گذشته و قبل از کرونا با حدود 30میلیون دلار IPO شود، الان با بیش از 100 میلیون دلار IPO شد. چنین مسائلی مارکت کپ گردشگری را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. ما هم در جاباما و هم در علی‌بابا روی مارکت‌پلیس تمرکز کرده‌ایم، چون متوجه شدیم که صرفا فروش بلیت نمی‌تواند قدرت لازم را ایجاد کند و بنابراین وارد فاز گردشگری شدیم.
حمید، دو سه آمار از شد دیجی‌کالا به ما بگو.
محمدی: دیجی‌کالا در حال حاضر 34میلیون مالتی‌اکتیو یوزر ماهانه دارد و در روزهای عادی بین 6 تا 7 میلیون سشن روزانه دارد.
محمدجواد، شما از کسب‌وکارت چند آمار بگو.
شکوری‌مقدم: در سال 99، نزدیک به 540 میلیون دقیقه برای کاربران لایو‌استریمینگ کردیم. در آپارات به یک میلیارد و 200 میلیون پخش موفق در ماه رسیده‌ایم و مجموعه فیلیمو و آپارات تقریبا 45درصد از ISP کشور را در اختیار دارند و نزدیک به 450 گیگابیت در شرایط پیک مصرف می‌کنیم و قابل توجه است که کل ترافیک داخلی یک ترابیت است.
در فیلیمو هم 4 تا 5 سریال تا آخر سال داریم و در سال جدید هم سریال‌هایی خواهیم داشت و تولید محتوا ادامه دارد. همچنین در روزهای جمعه تا 136میلیون دقیقه زمان تماشا در این زمینه داریم.
آقای خلج، شما هم چند آمار از اسنپ بگویید.
خلج: من از اقداماتی که در دوره کرونا داشتیم، می‌گویم. ما بحث پایش سلامت راننده‌ها را داشتیم و راننده‌های مبتلا در دوران قرنطینه نمی‌توانند از اپلیکیشن استفاده کنند. اما برای این شرایط وام‌های بدون بهره در نظر گرفتیم و از 2 بانک عامل وام‌های 2 تا 5میلیون تومانی برای 2هفته‌ای که رانندگان در قرنطینه بیماری هستند، در نظر گرفتیم. همچنین نزدیک به 100 هزار جداکننده بین رانندگان و فضای مسافر و بیش از 50هزار بسته بهداشتی در این مدت توزیع کرده‌ایم.
از آمارهای اسنپ هم بگویید.
خلج: سفرهای ما به دوران قبل از کرونا برگشته و به 2میلیون سفر در روز نزدیک می‌شویم و اینکه در دوره کرونا در سطح گروه اسنپ، تعدیل نیرو نداشتیم و 300 نفر را هم اضافه کردیم و الان میزان اشتغال‌زایی مستقیم ما به 3300 نفر رسیده است.
