یک پاداش برای سه نفر
سامانه کراودفاندینگ، کسب‌وکارها و مردم در یک معامله هر سه سود می‌برند
شاید بتوانیم بگوییم از بین همه مدل‌های مختلف کراودفاندینگ، مدل پاداش یا ریوارد از سایر آنها اگر نه محبوب‌تر، رایج‌تر باشد. نمونه معروف آن هم سامانه‌هایی مانند کیک‌استارتر و ایندیگوگو و امثال آنها هستند که در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند و شعبه‌های متعددی در شهرهای مختلف جهان دارند.
از مزایای کراودفاندینگ به روش ریوارد می‌توان به این نکته اشاره کرد که نتیجه نهایی خرید و فروش به نفع هر سه طرف ماجراست. جدا از سامانه تامین مالی جمعی که درآمد خود را از کارمزد به دست می‌آورد، کسب‌وکارها می‌توانند محصول یا سرویسی را که هنوز آماده نیست با مبلغ کمتر روی سایت سامانه تامین مالی جمعی بگذارند.
صاحبان کسب‌وکار تنها نمونه اولیه محصول سرویس را در اختیار دارند. اگر آنچه ارائه می‌دهند محصولی تولیدی است، هنوز آن را به تولید انبوه نرسانده‌اند و هیچ ایده‌ای هم درباره بازارشان ندارند. اگر هم سرویس است، مشغول توسعه آن هستند و نه از حجم بازار خود اطلاع دقیقی دارند و نه از خواسته کاربران احتمالی‌شان.
تامین مالی جمعی به آنها کمک می‌کند به این اطلاعات دست پیدا کنند. پیش از آنکه موعد ارائه محصول و عرضه سرویس برسد، می‌توانند به درک درستی از آنچه مخاطبان، خریداران و کاربران دارند دست پیدا کنند و پیش از آنکه اعمال تغییرات سخت و هزینه‌بر باشد، آن را انجام دهند.
کمپین چند‌ماهه تامین مالی جمعی به آنها این فرصت را می‌دهد که پیش از عرضه کار خود، بازارشان را بشناسند، با آن ارتباط برقرار کنند و در صورت لزوم محصول یا سرویس را در جهت خواسته‌های کاربران تغییر دهند.
اصلی‌ترین بخش روش ریوارد را فراموش نکنیم! کسب‌وکارها دیگر نیازی به بودجه اولیه برای تولید محصولش ندارد. در نهایت نیز با حمایت‌های جمعآوری شده از مردم و پیش‌خرید محصولات می‌تواند سرمایه‌ای را که از ابتدا برای تولید آن نیاز داشت فراهم کند؛ آن در هم در شرایطی که دقیقا پیش از تولید بازارش را به دست آورده است.
از سوی دیگر عموم مردم هم می‌توانند در روند بهبود محصول سهیم باشند. می‌توانند آنچه را که ۶ ماه آینده می‌خواهند با دو برابر قیمت خرید کنند، امروز به نصف قیمت پیش‌خرید کنند و در این بین با سازندگان و ارائه‌دهندگان در ارتباط باشند و نظرات و پیشنهادهای خود را به آنها منتقل کنند.
با این کار آنها در عین حال که به مشتریان دائمی کسب‌وکار بدل می‌شوند، از سرویس یا محصولی که استفاده می‌کنند رضایت کافی خواهند داشت، چرا که در جریان تولید و توسعه آن قرار داشتند و توانستند آن را تا حد امکان به آنچه که در ذهن داشتند، نزدیک کنند.
در دو سالی که از فعالیت نیک‌استارتر در حوزه فین‌تک می‌گذرد. تاکنون بیش از ۱۰ میلیارد ریال سرمایه مردمی جذب کرده و در مجموع ۳۲ پروژه برای تامین مالی جمعی روی وب‌سایت خود قرار داده که از این تعداد ۸۷ درصد آنها موفقیت‌آمیز بوده و بودجه مورد نظر به صورت کامل یا بیش از حد انتظار جمعآوری شده است
در کنار مفهوم کراودفاندینگ و مدل ریوارد، می‌توان گفت این مدل از کراودفاندینگ برخلاف جامعه جهانی، کمتر در ایران مورد توجه قرار گرفته یا دقیق‌تر است بگوییم به اندازه مدل خیریه یا دونیشن توسعه نداشته‌اند. دلایل زیادی می‌توان برای این مسئله در نظر گرفت که یکی از آنها را می‌توان آماده‌بودن زمینه فرهنگی جامعه برای وقف در نظر گرفت.
رسم گلریزان از رسم‌های دیرینه ایرانی‌هاست و می‌توان آن را به راحتی با تغییرات اندکی به صورت آنلاین ارائه کرد. اخیرا مدل‌های دیگر کراودفاندینگ که شامل سرمایه‌گذاری می‌شود نیز در جامعه گسترش پیدا کرده‌اند که شروع خوبی هم داشته‌اند اما هنوز جوان هستند و آنقدری از عمر فعالیت آنها نمی‌گذرد که بتوانیم میزان موفقیت آنها را به صورت شفاف و دقیق بررسی کنیم.
در این میان گروه‌های کمتری هم بودند که کراودفاندینگ را به شکل ریوارد آن راه‌اندازی کردند و از استارت‌آپ‌های تازه‌کار و پروژه‌های کوچک حمایت کردند تا بتوانند در مسیر خود رشد بهتر و هدفمندتری را تجربه کنند.
دستاوردهای نیک‌استارتر
نیک‌استارتر یکی از این سامانه‌های کراودفاندینگ است که دو سالی از مدت زمان فعالیتش در حوزه فین‌تک می‌گذرد. تاکنون بیش از ۱۰ میلیارد ریال سرمایه مردمی جذب کرده و در مجموع ۳۲ پروژه برای تامین مالی جمعی روی وب‌سایت خود قرار داده که از این تعداد ۸۷ درصد آنها موفقیت‌آمیز بوده و بودجه مورد نظر به صورت کامل یا بیش از حد انتظار جمعآوری شده است.
نیک‌استارتر در این میان برای جلب اعتماد و حمایت مردم و کسب‌وکارها با سه صندوق سرمایه‌گذاری تعاون، صندوق توسعه فناوری‌های نوین و صندوق سرمایه‌گذاری ایرانیان همکاری می‌کند و از آنها ضمانت‌نامه بانکی دریافت کرده است.
در نیک‌استارتر به دو صورت منعطف و ثابت با کسب‌وکارها و پروژه‌ها قرارداد بسته می‌شود. ثابت به این معنی است که اگر پروژه‌ای بودجه مورد نیاز خود را در مدت زمان کمپین جمعآوری نکرد، نمی‌تواند محصول را به کاربران خود ارائه کند و مبالغ جمعآوری شده به کاربران نیک‌استارتر بازگردانده می‌شود.
منعطف اما به این صورت است که هرمیزان که افراد محصول یا سرویسی را پیش‌خرید کردند، صاحبان پروژه و کسب‌وکار می‌توانند کار نهایی را به دست آنها برسانند. در این حالت دیگر فرقی نمی‌کند پروژه به بودجه مورد خود دست پیدا کرده یا نه، کاربر حامی در هر صورت می‌تواند آنچه را که پیش‌خرید کرده تحویل بگیرد.
در ابتدای شروع کار نیک‌استارتر، اولویت با پروژه‌های سخت‌افزاری بود چرا که این نیاز احساس می‌شد این کسب‌وکارها به حمایت بیشتری نیاز دارند؛ اما در ادامه فعالیت این سامانه تامین مالی جمعی از کسب‌وکارهای فعال در زمینه‌های دیگر مانند هنری، ادبی، آموزشی و خصوصا بازی از دسته بازی‌های رومیزی استقبال بیشتری شد و آنها نیز روی سایت قرار گرفتند و برای جذب حمایت مردم برای پیش‌خرید محصولات تلاش کردند و موفق هم شدند.
نیک‌استارتر در کنار کمک به تامین مالی جمعی برای استارتاپ‌ها تلاش می‌کند با مشاوره در زمینه‌های گوناگون کسب‌وکار، معرفی آنها به سرمایه‌گذاران متعدد و کمک به تیم‌سازی برای آنها نقش یک شتاب‌دهنده را نیز به صورت کامل ایفا کند.
برخی از تیم‌هایی که طرح پروپوزال خود را برای این سامانه تامین مالی جمعی می‌فرستند، از استحکام کافی برای شروع یک کسب‌وکار برخوردار نیستند و نیاز به کمک و مشاوره بالایی دارند. در این پروژه‌ها ایده به خوبی مطرح شده است، اما یا اعضای گروه کافی نیست یا شناخت درستی از بازار ندارند.
به همین علت نیک‌استارتر بیشتر زمان خود را روی راهنمایی و همکاری با پروژه‌ها می‌گذارد تا از موفقیت آنها مطمئن شود. در کنار این گروه‌ها، تیم‌های دیگری هم بودند که از شهرهای کوچک ایران طرح خود را برای نیک‌استارتر ارسال می‌کردند که پتانسیل اجرایی شدن بالایی هم داشتند.
افزایش دریافت این طرح‌ها به مرور باعث شکل‌گیری «طرح رویش» شد که با همکاری پارک‌های علم و فناوری در هر استان پایه‌ریزی شدند. طرح رویش با هدف حمایت از کسب‌وکارهای استانی ابتدا در استان خوزستان و بعد سیستان و بلوچستان راه‌اندازی شد و در ادامه به استان‌های ایلام و چهارمحال و بختیاری نیز خواهد رفت.
ثبت‌نام‌ها از بهمن ماه آغاز شده و به علت استقبال تا اواخر فروردین ماه سال آینده تمدید شده است. نیک‌استارتر امیدوار است با انجام این طرح بتواند از کسب‌وکارهایی که پتانسیل خوبی برای رشد دارند ولی از امکانات آموزشی و مشاوره‌های تخصصی برخوردار نبودند، حمایت کرده باشد.