دعوت از استارتاپ‌ها برای ورود به بازار بزرگ صندوق‌های بازنشستگی

محمود طهماسبی معتقد است در دنیایی که دیگر کسب‌و‌کارهای سنتی کارایی چندانی ندارد، صندوق جسورانه می‌تواند وزنه‌ای برای حفظ توان رقابتی صندوق بازنشستگی در حوزه‌هایی که در حال تغییر تکنولوژیک- به‌ویژه در حوزه خدمات مالی- هستند، باشد و در مقابل این صندوق به‌واسطه بازار هدف بزرگ و آماده‌ای که در اختیار استارتاپ‌ها قرار می‌دهد، می‌تواند کمک شایانی در حوزه بازاریابی و کاهش هزینه فرآیند مشتری‌یابی که عامل اصلی موفقیت استارتاپ‌ها‌ست، داشته باشد. در این خصوص با مدیرعامل هلدینگ مالی صندوق بازنشستگی گفت‌وگو کردیم.

• جرقه حضور صندوق بازنشستگی کشوری در اکوسیستم استارتاپی چطور زده شد؟

مقدمات این کار به ۲سال گذشته بر‌می‌گردد. یکی از موضوعات نگران‌کننده به خصوص برای هلدینگ مالی صندوق بازنشستگی کشوری به‌واسطه فعالیت در بازار خدمات مالی، دیدن تغییراتی بود که در این حوزه اتفاق می‌افتد. برای مجموعه ما حفظ توان رقابتی جهت ادامه فعالیت بسیار مهم است.

از طرف دیگر، هدف صندوق بازنشستگی به عنوان متخصص در امور بازنشستگی، بهبود مداوم و افزایش رفاه و راحتی بازنشستگان محترم است که این مهم با توجه به ایده‌های خلاقانه صاحبان ایده میسر می‌شود؛ لذا به وسیله یک تیم حرفه‌ای برنامه‌هایی برای مقابله با این چالش ارائه شد که ماحصل آن اخذ مجوز فعالیت صندوق بازنشستگی در حوزه سرمایه‌گذاری جسورانه بود.

• برخی از ورود نهادهای دولتی به اکوسیستم استارتاپی انتقادهای جدی دارند، نظر شما در این ارتباط چیست؟

می‌توانم با ذکر چندین دلیل بگویم که این انتقادها در مورد صندوق بازنشستگی نمی‌تواند وارد باشد. همانطور که گفتم، ما دلایل مهم و فراوانی برای تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری فناوری بازنشستگی داشتیم که موجب حمایت ذی‌نفعان از این موضوع نیز شد، اما دو دلیل عمده بیشتر از هر چیز دیگری نظر موسسان را جلب کرد.

دلیل اول حرکت از سمت مدل‌های سنتی سرمایه‌گذاری به سمت مدل‌های نوین‌تر سرمایه‌گذاری بود که با توجه به شرایطی که در صندوق‌های بازنشستگی وجود دارد، مطالعاتی در اکوسیستم نوآوری انجام و مشخص شد برای کسب بازده مناسب، این هدف قابل دسترس است.

دلیل دوم این بود که بسیاری از مشکلات بازنشستگان و خانواده‌های آنها از طریق استارتاپ‌ها و به‌کار‌گیری فناوری‌های نوین قابل حل است. این استارتاپ‌ها می‌توانند برای بازنشستگان محترم و خانواده‌ها به خصوص در حوزه سلامت به کار گرفته شوند.

از طرف دیگر در دنیا حضور صندوق‌های بازنشستگی در فضای استارتاپی متداول است به‌طوری‌که یکی از اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان سرمایه صندوق‌های جسورانه، صندوق‌های بازنشستگی هستند که نقش انکارناپذیری در رشد و توسعه زیست‌بوم کسب‌و‌کارهای نوپا ایفا می‌کنند، به‌طوری‌که بین ۳۰ تا ۵۰ درصد سرمایه صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در کشورهای توسعه‌یافته از طریق صندوق‌های بازنشستگی تامین می‌شود.

• صاحبان چه حوزه‌ای از استارتاپ‌ها می‌توانند با این صندوق ارتباط بگیرند؟

طبق اساسنامه و بر اساس نیاز صندوق بازنشستگی کشوری، فنابا مشخصا از استارتاپ‌های منتخب در دو حوزه حمایت خواهد کرد. استارتاپ‌های حوزه ICT مرتبط با بازنشستگی نظیر ارائه خدمات پزشکی و آزمایشگاهی در محل یا آنلاین، خدمات گردشگری، تفریحی و ورزشی، خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری و موارد گسترده دیگر مورد حمایتی اول است و خدمات فین‌تک به‌ویژه اینشورتک حوزه دوم است. دلایل انتخاب این حوزه‌ها به مزیت‌های صندوق بازنشستگی برمی‌گردد.

• چه مزیت‌هایی؟

اجازه دهید من ‌این سوال را از چند بعد پاسخ بدهم؛ قطعا بخش قابل توجهی از مخاطبان این هفته‌نامه تخصصی، استارتاپ‌ها هستند پس احتمالا تایید می‌کنند که با دو چالش بزرگ جهت موفقیت روبه‌رو هستند؛
۱-چالش تناسب محصول با بازار
۲-چالش ورود به مرحله رشد و مقیاس‌پذیری بالا که نیازمند کسب بازار است.

• باید بگویم ما در حل بخش بزرگی از این چالش‌ها می‌توانیم بهترین شریک برای آنها باشیم، می‌پرسید چگونه؟

مجموع مشترکان-شامل حقوق‌بگیران و شاغلان- صندوق بازنشستگی کشوری بیش از ۲٫۷ میلیون نفر است که در مجموع خانوار اگر حساب شود، بازار هدف ۵ میلیون نفری را در اختیار اکوسیستم قرار می‌دهد.

(اگر صرفا بازنشستگان را در نظر بگیریم، ۲٫۷ میلیون نفر به ۱٫۳ میلیون نفر می‌رسد) بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۸۰ درصد بازنشستگان دارای تلفن همراه هوشمند هستند و در موارد باقیمانده هم حداقل یک نفر در خانواده دارای تلفن همراه هوشمند است، بنابراین طراحی و توسعه نرم‌افزارهایی جهت استفاده در تلفن همراه هوشمند به منظور ارائه خدمات می‌تواند از یک سو به حفظ و ارتقای سطح رفاه بازنشستگان کمک کند و از سوی دیگر ‌تجربه نشان داده که تبلیغات آن از طریق سایت صندوق و یا کانون‌های بازنشستگی استقبال زیادی را به همراه دارد.

یک مثالی که در این خصوص برای ما هم خیلی جالب بود، گذاشتن نسخه آزمایشی نرم‌افزاری در خصوص خدمات پایه‌ای به بازنشستگان در سایت صندوق بازنشستگی کشوری بود؛ بدون اینکه هیچ‌گونه تبلیغات خاصی روی آن انجام گیرد به غیر از دانلود‌های مستقیمی که از سایت شده بود، حدود ۲۰۰ هزار بار نیز در google play و بازار دانلود شده است. این رقم برای استارتاپ‌ها می‌تواند جذاب باشد و به حل چالش دوم اشاره شده کمک کند.

موضوع جالب دیگر برای استارتاپ‌ها گستره فعالیت اقتصادی صندوق بازنشستگی است که می‌تواند ظرفیت‌های هر یک از آنها به کمک استارتاپ‌ها برای توسعه محصول و تناسب آن بیاید. در حال حاضر صندوق بازنشستگی بیش از ۱۱۰ شرکت به صورت کنترلی و مدیریتی و بیش از ۱۰۰ شرکت را به صورت خرد در اختیار دارد که در قالب ۵ هلدینگ تخصصی مدیریت می‌شوند.

حضور شرکت‌هایی نظیر صنایع شیر ایران (پگاه)، هتل‌های ایرانگردی و جهانگردی، هواپیمایی آسمان و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، انبارها و ساختمان‌های مختلف در سطح کشور و شهر تهران، شرکت‌های بیمه مانند بیمه ملت، کارگزاری صبا جهاد و لیزینگ می‌تواند اسمارت‌مانی موثری برای استارتاپ‌ها فراهم آورد.

برای مثال، استارتاپ‌های فین‌تکی می‌توانند علاوه بر حمایت‌های معمولی که از جانب vc‌ها ارائه می‌شود، از ظرفیت‌های یک شرکت بیمه بزرگ نظیر بیمه ملت یا کارگزاری فعالی نظیر صبا جهاد استفاده کنند که در کمتر vc می‌توان همه این پک‌های حمایتی را کنار هم دریافت کرد.

همه این مزیت‌ها با انتصاب دکتر میعاد صالحی، مدیرعامل جوان در راس صندوق بازنشستگی کشوری که حمایت شایانی از حوزه‌های دانش‌بنیان و استارتاپی دارد، امیدوارکننده است.

• آقای طهماسبی، با این تفاسیر خیلی از استارتاپ‌ها احتمالا دوست دارند بدانند چطور می‌توانند با فنابا ارتباط داشته باشند؟!‌

چندین راه ارتباطی میان استارتاپ‌ها و صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه وجود دارد. مهم‌ترین و ساده‌ترین راه ارتباطی سایت صندوق جسورانه فناوری بازنشستگی است. در این سایت بخشی تهیه شده که استارتاپ‌ها می‌توانند در آن فرم مربوط به طرح‌، ایده یا استارتاپ خود را پر کنند و پس از بارگذاری فرم، کارشناسان صندوق بازنشستگی با استارتاپ‌ها به صورت حضوری دیدار کرده و با ایده و کار آنها آشنا می‌شوند.

ما یک تیم فعالی را به منظور برقراری ارتباط و جلسه با استارتاپ‌ها انتخاب کرده‌ایم. در اینجا از فرصت استفاده می‌کنم و از همه دوستان استارتاپی که تمایل به آشنایی بیشتر با صندوق جسورانه فناوری بازنشستگی دارند، دعوت می‌کنم تا در غرفه این صندوق حضور داشته باشند. برنامه دیگر صندوق جسورانه فنابا برای جذب استارتاپ‌ها برگزاری رویدادی در سال جاری خواهد بود که اطلاعات آن متعاقبا بعد از نهایی‌شدن تاریخ اعلام می‌شود.

• آیا در مرحله رشد استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری خواهید داشت؟

در مورد محصولات فین‌تکی، حداقل یک محصول باید نمونه اولیه یا نسخه آزمایشی داشته باشد و توجه اصلی صندوق ‌روی مرحله توسعه محصول یا ورود به بازار جدید محصول خواهد بود. در مورد محصولات مرتبط با صندوق‌های بازنشستگی در صورت تأیید کارشناسان مربوطه مبنی بر کاربردی‌بودن محصول برای صندوق‌های بازنشستگی نیازی به نسخه آزمایشی نیست. تخصص این صندوق seed stage است که‌ روی استارتاپ‌های این مرحله سرمایه‌گذاری می‌کند اما محدودیتی برای سرمایه‌گذاری در مراحل بعدی و گام‌های دیگر ندارد.