هشتمین یلدا سامیت به عنوان بزرگترین گردهمایی استارتاپی ایران سهشنبه 4 دیماه 1403 در سالن همایشهای وزارت کشور برگزار شد.
این رویداد بیش از 3000 نفر از فعالان، علاقهمندان، مدیران ارشد، کارآفرینان جوان، مدیران عامل بزرگترین شرکتهای اینترنتی ایران و مدیران ارشد صنایع کشور را میزبانی کرد.
بخش اصلی این رویداد مربوط به سخنرانیها و پنلهای گفتگوی چهرههای برجسته اکوسیستم استارتاپی و صنعت بود که در سالن اصلی همایش با حضور هزاران تماشاگر پیش رفت. در ادامه این گزارش به هر یک از آنها به تفصیل میپردازیم.
بخش دوم این رویداد، نمایشگاه یلدا سامیت بود که در طبقه دوم سالن همایشهای وزارت کشور با حضور دهها استارتاپ در کانترهای اختصاصی خود برگزار شد. تعداد کانترهای استارتاپهای حاضر در این نمایشگاه 100 عدد بود که هر کدام از آنها در معرض استقبال جمعیت مهمانان یلداسامیت قرار گرفت.
بخش سوم این رویداد نیز در حاشیه یلداسامیت تحت عنوان کافه منتورینگ و کافه سرمایه اجرا شد. کافه سرمایه شامل ارائه پیچدکهای استارتاپهای برگزیده در مقابل سرمایهگذاران بود. کافه سرمایه میزبان سرمایهگذارانی از جمله تکنوتجارت، شناسا، تامین مالی جمعی رضوی، شرکت سرمایهگذاری داوین، نوبیتکس، گروه مالی داتام، شتابدهنده نوینتک و انجمن صنفی کارفرمایی صندوقها و نهادهای سرمایهگذاری خطرپذیر کشور بود و 16 تیم طی این بخش از رویداد یلداسامیت در مقابل سرمایهگذاران حاضر شده و کسبوکار خود را ارائه کردند.
کافه منتورینگ نیز با حضور منتورهای مجرب اکوسیستم استارتاپی، به استارتاپهای متقاضی، خدمات مشاوره و کوچینگ ارائه داد. منتورهای حاضر در کافه منتورینگ شامل علی موسوی مدیرعامل شرکت سرمایهگذاری ایران و فرانسه، مجید گروی ونچر پارتنر، مجید کمالو عضو هیئتمدیره رتیبا، کیوان محیط مافی مدیرعامل دیجی نکست، صابر صیادی مشاور تامین مالی و رشد بینالمللی کسبوکار، جواد میرزائی مدیر سرمایهگذرای وی سی برسامتک، علی اخوان عضو هیئتمدیره و معاون سرمایهگذاری تکنوتجارت، مهدی اسکویی قائممقام مدیرعامل شتابدهنده تریگآپ، امیر رهبری سرپرست تجارت الکترونیک محک، فائزه سجادیان مدیر سرمایهگذاری تکنوتجارت، امین قشونی مدیر توسعه کسبوکار صندوق البرز، مهدی کرانی معاونت بازاریابی و فروش تکنت، محمدرضا شیدایی مدیر سرمایهگذاری صندوق جسورانه پارتیان، الهام زیبافر کارشناس ارشد سرمایهگذاری شرکت مدیرتی ثروت ستارگان، زهرا مرادی مدیرمحصول شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد، سعید هدیهلو کارشناس ارشد سرمایهگذاری شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد، حامد عبودی معاون اجرایی و مدیر شتابدهی نکسترا و مهران کریمی مدیرعامل هاب اصفهان بود. جلسات مشاوره و کوچینگ طی کافه منتورینگ برای نزدیک به 50 نفر برگزار شد.
هشتمین یلداسامیت با تلاوت آیاتی از قرآن کریم و پخش سرود ملی در حضور سه هزار نفر شرکتکننده آغاز شد. سپس حامد ساجدی به عنوان اولین سخنران این رویداد به صحنه رفته و رشته سخنرانیهای بزرگترین دورهمی کارآفرینان را شروع کرد.
حامد ساجدی، سرمایهگذار خطرپذیر
بحران فرصتی است توام با خطر
حامد ساجدی به عنوان سرمایهگذار خطرپذیر ابتدا درباره شکلگیری مجموعه شناسا و سرمایهگذاری خطرپذیر صحبت کرد. سپس بحث خود را معطوف به امیدواری کرد که در سالهای اولیه شکلگیری اکوسیستم تا سال 96 امیدها بالا بود و شور و شوق بالایی در جوار امیدواری موج میزد. با این حال شرایط به گونه دلخواه پیش نرفت و از اوایل سال 96 فضا از حالت امیدواری به سمت دشواری رفت و به تعبیری صحنه اقتصادی و به تبع آن اکوسیستم استارتاپی با بحران مواجه شد.
ساجدی در این باره به یکی از باورهای چینی اشاره کرد مبنی بر این که هر بحران، فرصتی است توام با خطر. او اشاره کرد که از سال 96 به بعد اگر کسی درباره امیدواری صحبت میکرد به سادهلوحی متهم میشد. او در ادامه به مفهوم ایکی گای اشاره کرد که مفهومی است شامل آنچه که دوست داریم، آنچه که در آن توانمندیم، آنچه که در دنیا به مثابه نیاز وجود دارد و آنچه که میتوانیم از آن پول در بیاوریم. مطابق مفهوم ایکی گای، انسان بهترین عملکرد خود را زمانی دارد که هر چهار بخش این مفهوم جواب یکسانی داشته باشند.
ساجدی همچنین درباره اهمیت تاثیر اجتماعی و احساس خوب داشتن در کسبوکار صحبت کرد. او در انتها به مفهوم رویا پرداخت و گفت: «در سختترین وضعیتهای تاریخی، کسانی بودهاند که رویای خود را ترسیم کرده و آن را با دیگران به اشتراک گذاشتهاند.» سپس سخنرانی خود را با گفتن این جمله پایان داد: «بیایید در زندگی خود، سناریویی خلق کنیم که قهرمان و نقش اول آن باشیم.»
مسعود ملکمحمدی، مدیرعامل و همبنیانگذار صرافی تبدیل
ما با یک نیت و رویا قدم برمیداریم
بعد از ساجدی مسعود ملکمحمدی، مدیرعامل و همبنیانگذار صرافی تبدیل به روی صحنه رفت. او به اهمیت تصمیمگیری پرداخت و گفت: «ما لازم نیست قبل از تصمیماتمان بدانیم که نتیجه چه خواهد شد. ما با یک نیت و رویا قدم برمیداریم و با امید به سمت جلو میرویم.»
سپس او به کسبوکار خود اشاره کرد و گفت که ما در مسیر خود بارها پیووت کردهایم و مسیرمان را تغییر دادهایم. به عقیده ملکمحمدی، هر ایده در طول مسیر کامل میشود و با اقدام و به صورتی تدریجی میشود آن را بهبود بخشید. براین اساس او درباره صرافی تبدیل تاکید کرد که تمرکز آنها همیشه بر نیازهای مشتری استوار بوده و حتی در زمان راهاندازی آن، خود همبنیانگذاران، مشتریان را پشتیبانی میکردهاند تا نیازهای آنها را بهتر بشناسند و ارزیابیشان کنند.
او در انتها از اعتماد کاربران و مشتریان خود، همکاران خود در شرکت و دوستان و آشنایان برای همراهی کردن آنها در این مسیر تشکر کرد.
اکبر هاشمی بنیانگذار شنبه و یلداسامیت
بیایید کارآفرین تاثیرگذار باشیم
اکبر هاشمی بنیانگذار شنبه و یلداسامیت پس از ملکمحمدی به روی صحنه رفت و به مهمانان یلدای کارآفرینان خیر مقدم گفت. او در ابتدا به داستان شکلگیری شنبه و پس از آن یلداسامیت به صورت مختصر پرداخت و تمرکز اصلی بحث خود را بر اهمیت تاثیرگذاری کارآفرینان گذاشت. هاشمی گفت: «موفقیت یک کالای یک بار مصرف است.» به عقیده او، کارآفرین باید بتواند تاثیرگذار باشد تا مزه حقیقی موفقیت را بچشد.
او در این سخنرانی به داستان آقای افضلیپور پرداخت که در دهه چهل تمامی دارایی خود را برای راهاندازی دانشگاه کرمان وقف کرد. مطابق این روایت، افضلیپور تمام دارایی خود را داد و در ازای انتقال سند فقط پنج گرم نبات دریافت کرد. هاشمی معتقد است که چنین تاثیراتی باقی میمانند و برای سرنوشت ایران تعیینکننده هستند. بنیانگذار شنبه و یلداسامیت سپس به صحبت خود با سعید رحمانی بنیانگذار سرآوا اشاره کرد که طی آن رحمانی درباره توسعه اکوسیستم استارتاپی برای شکوفایی ایران صحبت کردهبود.
هاشمی همچنین مسئله مهمی را مطرح کرد و گفت: «اگر آپارتمان یا یک ویلای گرانقیمت یک شبه فرو بریزد شاید اتفاق چندانی نیفتد. اما اگر اسنپ و تپسی دیگر نباشند و از میان بروند برای کل کشور گران تمام میشود. بنابراین «به جای کارآفرین صرف، بیایید کارآفرین تاثیرگذار باشیم.»
مجید نیلیاحمدآبادی، استاد گروه هوش مصنوعی دانشگاه برق و کامپیوتر
مدلهای ذهنی، مدلها زبانی، مدلهای ریاضیاتی، تصمیمگیری
بعد از اکبر هاشمی، مجید نیلیاحمدآبادی، استاد گروه هوش مصنوعی دانشگاه برق و کامپیوتر درباره مسئله تصمیمگیری صحبت کرد که همواره یکی از چالشهای گونه بشر به مثابه یک گونه هوشمند بودهاست. او گفت که اجداد ما نمیتوانستند که به درستی درباره محیط پیرامون خود تصمیمگیری کنند و مدلهای ذهنی خود را برای توضیح جهان خود از طریق آزمون و خطا میساختند.
مهمترین نکته در سخنان ایشان این بود که «ما انسانها مدلهای ذهنی خود را در جهت پیشبینی و تصمیمگیری، بارها و بارها تغییر میدهیم.» بعد از این که مدلهای زبانی انسان توسعه بیشتری پیدا کردند، توانستیم که مدلهای ذهنی خود را به اشتراک بگذاریم. با این حال، مدلهای ذهنی و زبانی ما محدودیت دارند.
مطابق سخنان نیلیاحمدآبادی، ریاضیات یکی از مهمترین زبانهای بشری است که تاریخ ما را دگرگون کرد و ما توانستیم که مدلهای زبانی خود را به مدلهای ریاضیاتی تبدیل کنیم و در نتیجه بینش دقیقتری از آن چه که پیرامون ما رخ میدهد کسب کنیم. بنابراین ما از طریق مدلهای ریاضیاتی توانستیم که قدرت پیشبینی و تصمیمگیری خود را ارتقا دهیم. با این حال مدلهای زندگی اجتماعی، حکمرانی و اقتصادی به خوبی مبتنی بر مدلهای ریاضیاتی تعریف نشدند و مدلهای ذهنی افراد تعیینکننده در این ساختارها، مستقیما تاثیرگذار است.
نیلیاحمدآبادی معتقد است که هوش مصنوعی توانست به ما این امکان را بدهد تا مدلهایی را ایجاد کنیم که پیش از این نمیتوانستیم مدل کنیم. از نگاه ایشان، مهمترین قابلیت هوش مصنوعی این است که به ما این امکان را میدهد تا با مدلهای زبانی انسانی با قدرت ماشین ارتباط بگیریم. توانایی صحبت کردن با هوش مصنوعی قدرت ما را در پیشبینی، مدل کردن و تصمیمگیری افزایش دادهاست و میتواند در آینده ما بسیار تاثیرگذار و تعیینکننده باشد.
بهاره گوهرین، بنیانگذار مدرسه کوچینگ ویز خاورمیانه
هوش جمعی چگونگی کار کردن با یکدیگر است
بهاره گوهرین، بنیانگذار مدرسه کوچینگ ویز خاورمیانه سخنران بعدی هشتمین یلداسامیت بود. سخنرانی او به طور کلی درباره مفهوم هوش جمعی و اهمیت آن بود. او در ابتدای این سخنرانی به معرفی خود پرداخت و مسیری را که در طول سالیان طی کرده بود به صورت مختصر برای مهمانان یلداسامیت شرح داد.
گوهرین به علاقه خود برای ورود به حوزههای انسانگرایانه اشاره کرد و هدف خود را خدمت به وطن و نیز اشتراکگذاری دانش و تجربه خود معرفی کرد. گوهرین برای این که مسئله سخنرانی خود را مطرح کند ابتدا به معرفی یک استارتاپ در فرانسه پرداخت که محصول آن پهپاد هایی بودند که بر ریلهای راهآهن فرانسه نظارت میکردند. شرکت راهاهن فرانسه بر این اساس در این استارتاپ سرمایهگذاری کرد و بعد از مدتی از تیم آنها خواست که کسبوکار خود را بزرگتر کنند وگرنه از مراحل بعدی سرمایهگذاری خودداری خواهند کرد. گوهرین گفت که در این راستا استارتاپ فوق با ما جلسه برگزار کرد و چیزی که من در آنها دیدم این بود که همه این افراد بسیار باهوش و توانمند بودند اما هوش جمعی نداشتند. این هوش فردی نیست که میتواند برای رشد و توسعه تاثیرگذار واقع شود بلکه هوش جمعی اهمیت بالاتری دارد.
گوهرین گفت: «هوش جمعی مبتنی بر تعاملات افراد، فعالیت تیمی را رقم میزند.» و «هوش جمعی چگونگی کار کردن با یکدیگر است.» او در ادامه به آماری اشاره کرد از مکنزی، ام آی تی و دیلویت. براساس این آمار، همکاری مبتنی بر هوش جمعی از نگاه مکنزی، 5 برابر احتمال موفقیت را افزایش میدهد؛ از نگاه ام آی تی 20 درصد راهحلهای نوآورانه بیشتری تولید میشود و از نگاه دیلویت حل مشکلات 30 درصد سریعتر میشود.
گوهرین در ادامه سخنان خود به مشابهت مشکلات استارتاپها مانند جذب سرمایه، در ایران و فرانسه صحبت کرد. او گفت: «ایران استعدادهای بسیاری دارد که میتوان از طریق آنها فرصتهای بزرگی را رقم رد.» مطابق نظرات بنیانگذار کوچینگ ویز، هوش جمعی اعتماد و شفافیت و چشمانداز مشترک در میان تیمها و بنیانگذاران و مدیران ارشد ایجاد میکند. اما «تنوع افراد در سازمانها با دیدگاههای مختلف برای نگاه کردن به مسائل با نگاههای مختلف، میتواند منجر به همافزایی شود.»
گفتگوی رو در روی اکبر هاشمی و شاهین رفیعپور، مدیرعامل زرپاد
هنر و صنعت طلا شامل همآوایی هنر، صنعت و سرمایه است
ادامه رویداد یلداسامیت شامل گفتگوی رو در روی اکبر هاشمی و شاهین رفیعپور، مدیرعامل زرپاد بود. هاشمی از حس رفیعپور به طلا پرسید و او نیز در پاسخ به این سوال گفت که «به هرحال طلا ارزشمند است» و در ادامه از ورود هنر و صنعت طلا به اکوسیستم استارتاپی ابراز خوشحالی کرد.
هاشمی و رفیعپور به پرسش و پاسخ درباره مسئله صنعت طلا و ترند شدن آن در بازار ایران ادامه دادند. رفیعپور گفت: «هنر و صنعت طلا شامل همآوایی هنر، صنعت و سرمایه است.» وقتی که هاشمی از تاخیر ورود این صنعت به اقتصاد دیجیتال پرسید؛ رفیعپور به «مشکلات عدیده و نگاههای کوتهفکرانه دولت مبنی بر ممنوعیت فروش طلا و جواهرات به صورت آنلاین» اشاره کرد.
او همچنین به تاریخ 700 ساله زیستبوم هنر و صنعت طلا و زرگری، تخصص و زبان مخصوص این حوزه صحبت کرد. مطابق سخنان رفیعپور «ایران همیشه صادرکننده فنون و تکنولوژیهای زرگری در ایران بودهاست و در حالی که این صنعت شامل 33 رسته است؛ به نظر میرسد که دولت آن را نادیده میگیرد.» او گفت: «صنعت طلا و جواهرات در صورتی که بستری مناسب برای رشد داشته باشد، میتواند بیش از 25 درصد ارزش افزوده تولید کند و تولید ناخالص این مملکت را ارتقا بدهد.»
یکی از مهمترین نکات در سخنان رفیعپور، مخالفت شدید با خریدوفروش طلای آبشده است. او معتقد است که طلای آبشده ماده خام صنعت زرگری است و در صورتی که برای سرمایهگذاری خریدوفروش شود، به صنعت زرگری آسیب وارد میکند. مطابق نظر رفیعپور، «فروش طلای آبشده بدعتی غلط بوده که دولت به راه انداختهاست.»
مریم نجفی، دبیر انجمن تجارت الکترونیک
توسعه اقتصاد دیجیتال، مسیر آبادانی ایران
مریم نجفی، دبیر انجمن تجارت الکترونیک سخنران بعدی یلداسامیت 2025 بود. او در سخنرانی خود به مزایای کسبوکارهای آنلاین و موانع آن اشاره کرد. مطابق آماری که ایشان ارائه داد؛ در حوزه تاکسیهای آنلاین 3 میلیون شغل ایجاد شدهاست. او در این باره گفت: «کیفیت خدماتی که در حوزه دیجیتال ارائه میشود با ده سال پیش قابل مقایسه نیست.» همچنین در حوزه خردهفروشی 1 میلیون شغل و در حوزه گردشگری 50 هزار شغل ایجاد شدهاست.
از نظر نجفی، کسبوکارهای پلتفرمی به دلیل شفافیت، خدمات خوب و به جایی ارائه میدهند. اما یکی از موانعی که بر سر راه این کسبوکارها وجود دارد، ابلاغیههایی هستند که اصرار بر برداشتن قیمتها از پلتفرمهای آنلاین دارند. دبیر انجمن تجارت الکترونیک در این باره تاکید کرد که «با این کارها نمیشود اقتصاد را بهبود بخشید» و «با این قوانین نمیشود چیزی را مدیریت کرد.»
نجفی همچنین عنوان کرد که یکی از بزرگترین مشکلات، وجود «مسئولان مانعساز» است. او گفت: «وجود مسئولان مانعساز برای کسبوکارهای پلتفرمی مشکلات بسیاری را ایجاد میکند.» او در ادامه مسئله قانونگذاری در این حوزهها را مطرح کرد و اشاره کرد که «شورای عالی فضای مجازی وارد حوزه قانونگذرای شده و گاهی مقرراتی را تنظیم میکند که برخلاف مصوبات مجلس است.» او مسئله فیلترینگ را به عنوان مثالی برای ناکارآمدی برخی مقررات تعیینشده مطرح کرد. مطابق نظر نجفی، این مسئله که 84 درصد از مردم ایران از فیلترشکن استفاده میکنند؛ نشاندهنده ناکارآمدی فیلترینگ است. همچنین با وجود 20 هزار کاربر استارلینک در ایران، مسیری را طی میکنیم که ممکن است زیرساختهای تلکام کشور را نابود کند.
نجفی در انتها سخنان خود را با گفتن این نکته که «مسیر آبادانی ایران از مسیر توسعه اقتصاد دیجیتال میگذرد» به پایان رساند.
وحید شامخی، معاون توسعه کسبوکار نوبیتکس
جهانهای مالی متمرکز و غیرمتمرکز
وحید شامخی، معاون توسعه کسبوکار نوبیتکس، در سخنرانی خود به بررسی تحولات دنیای مالی و تأثیرات آن بر زندگی انسانها پرداخت. او به فیلم “جهان با من برقص” اشاره کرد که در آن شخصیتی به نام آقای جهان به دنبال زندگی بهتر و دوری از آلودگیهای شهری است. شامخی در ادامه به دو جهان مالی متمرکز و غیرمتمرکز اشاره کرد و توضیح داد که چگونه تاریخچه مالی بشر از دوران ابتدایی که افراد خودشان نیازهاشان را تأمین میکردند، به سمت نظامهای مالی پیچیده و متمرکز پیش رفته است.
شامخی طی این سخنرانی همچنین به مشکلاتی که نظامهای مالی متمرکز با آن مواجه هستند، از جمله بروکراسی زیاد و عدم اجماع در تصمیمگیریها، اشاره کرد. او سپس به ظهور وب 3 و تأثیر آن بر دنیای مالی غیرمتمرکز اشاره کرد و گفت که این تحولات به کاهش نقش واسطهها و افزایش دسترسی مالی برای عموم مردم منجر میشود.
معاون توسعه کسبوکار نوبیتکس بعد از آن به تاریخچه رمزارزها پرداخت و به تولد بیتکوین در سال 2008 و شکلگیری پلتفرمهای تبادل رمزارز مانند کوین بیس و اتریوم در سالهای بعد اشاره کرد. شامخی در این راستا به وضعیت اقتصاد ترکیه و میزان بالای استفاده از رمزارزها در این کشور اشاره کرد و گفت که این روند به عنوان یک گزینه جدید سرمایهگذاری برای اقشار کمدرآمد عمل میکند. شامخی در ادامه به رشد فعالیتهای اجتماعی و توسعهدهندگان در صنعت رمزارزها اشاره کرد و گفت که که این تحولات تنها مختص به ایران نیست و در سطح جهانی در حال وقوع است.
شامخی سپس نوبیتکس را معرفی کرد و آمارهای مرتبط با آن را ارائه داد. او به رشد کاربران نوبیتکس در ایران و تغییرات در رفتار آنها اشاره کرد و گفت که ۷۰ تا ۸۰ درصد کاربران هولدر بوده و به دنبال حفظ ارزش پول خود هستند.
او دو سناریو برای آینده رمزارزها در ایران ارائه داد: سناریوی جاده ابریشم و سناریوی جاده چالوس، که بر اساس عدم قطعیت در روابط بینالملل ایران تحلیل شدهاند. شامخی تأکید کرد که رویکرد مثبت حاکمیت میتواند بهترین نتیجه را برای ذینفعان به ارمغان بیاورد و به جای نگرانی، باید از این فرصتها بهرهبرداری کرد. در نهایت، او با اشاره به فیلم “جهان با من برقص” به تغییرات مثبت در زندگی افراد اشاره کرده و بر اهمیت استفاده بهینه از تحولات دنیای رمزارزها تأکید کرد.
گفتگوی رو در رو با اکبر هاشمی با مصطفی حسینی، مدیرعامل تپسی
تعیین و تعریف اهداف با رویکردی شفاف
مصطفی حسینی، مدیرعامل تپسی، یکی از مهمانان مطرح یلداسامیت بود که در گفتگوی رو در رو با اکبر هاشمی، به معرفی خود و تپسی پرداخت. هاشمی از حسینی درباره او و پیشینه کاریاش پرسید و او به صورتی مختصر به سابقه کاری خود در مجموعه گلرنگ و جایگاههای مختلف در این مجموعه و دانش و تجربهای که اندوختهاست، اشاره کرد.
هاشمی در ادامه به خروج منشیپور به عنوان بنیانگذار تپسی و سهامداران از شرکت اشاره کرد و خطاب به حسینی گفت که تصور من پیشتر این بوده که استارتاپ قائم به بنیانگذار آن است و در صورت رفتن بنیانگذار، استارتاپ نیز تمام میشود. او از حسینی خواست که در این باره توضیح دهد. حسینی درباره این مسئله گفت که اصولا یک استارتاپ قائم به فرد نیست و مجموعه بزرگی مانند گلرنگ هم حسابشده اقدام کرده و در استارتاپی مانند تپسی سرمایهگذاری کردهاست. حسینی همچنین اشاره کرد که بنای اولیه در هنگام سرمایهگذاری این بود که منشیپور بماند. اما با توجه به دلایلی این موضوع محقق نشد.
او در ادامه به عوامل موفقیت سازمان در چنین وضعیتی پرداخت. حسینی گفت که هنگام ورود او به تپسی، این استارتاپ یک شرکت ساختارمند بود. لذا یکی از دلایل موفقیت تپسی را آمادگی خود آن سازمان برای موفقیت تعریف کرد. دلیل دوم این موفقیت میزان آگاهی سرمایهگذار از سرمایهگذاری و اهداف آن به صورت شفاف است. حسینی تاکید کرد که آنها دقیقا میدانستهاند که از تپسی چه میخواهند و به چه دلیل به آن ورود کردهاند.
در انتهای این گفتگو، هاشمی از حسینی درباره بزرگترین مشکل استارتاپها پرسید و حسینی نیز در پاسخ به ضعف در تعریف و تعیین هدف و عدم شفافیت آن اشاره کرد. به عقیده حسینی، بسیاری از استارتاپها دچار چنین مسئلهای هستند و برای موافقیت بهتر است که اهداف خود را روشن و شفاف تعیین کنند.
گفتگوی رو در رو علی رودگر، مربی رشد و عضو هیئت مدیره تامین سرمایه خلیج فارس و علی فیاضبخش، مدیرعامل سابق سرآوا و عضو هیئت مدیره گروه دیجیکالا
علی رودگر و علی فیاضبخش، هرم نوآوری در توسعه اقتصادی
علی رودگر، مربی رشد و عضو هیئتمدیره تامین سرمایه خلیج فارس و علی فیاضبخش، مدیرعامل سابق سرآوا و عضو هیئت مدیره گروه دیجیکالا مهمانان بعدی یلداسامیت بودند که درباره مسئله توجیه اقتصادی راهاندازی کسبوکار در وضعیت کنونی صحبت کردند.
اساس بحث آنها بر تعریف هرم نوآوری در توسعه اقتصادی استوار بود. مطابق این هرم، مرحله اول شامل اقتصاد پایه و زیرساختها است. مرحله دوم مبتنی بر رشد و اشتغال محلی است. مرحله سوم جبران عقبماندگی صنعت و تکنولوژی است و در مرحله چهار است که به رقابت جهانی میرسیم و بعد از این یعنی در مرحله پنجم یونیکورن و خلاقیت برهمزننده (Disruptive) اتفاق میافتد. رودگر در نگاه به گذشته میگوید که راهاندازی کسبوکار تا حدودی خوب جواب دادهاست اما با نگاه به آینده، مرحله پنجم هرم یعنی یونیکورن شدن و بازدهی بسیار بیشتر اتفاق نیفتاده و از آن بسیار فاصله داریم.
رودگر به قابلیت Disrupt یا برهم زدن اشاره میکند که مختص به کسبوکارهای نوآور است. رودگر و فیاضبخش بر این نکته تاکید میکنند که مسئله استارتاپها و اکوسیستم نوآوری کشور فقط عدم حمایت دولت یا مانعتراشی آن نیست بلکه اساسا زیرساخت اقتصادی ما به دلیل متزلزل بودن قابلیت پذیرش برهمزنندگی را ندارد. رودگر میگوید برای این برهمزدن ساختارهای تعریفشده حقوقی، مالی و تکنولوژیکی و نیز بازار کارآمد و فعالی که بتواند چنین وضعیتی را بپذیرد، نیاز است. مطابق نظر او، عدم حمایت دولت از برهمزنندگی، در اصل بیثباتی اقتصادی است. بنابراین فیاض و رودگر به مسئله اساسی تفاوت بین ساختارهای اقتصادی آمریکا و ایران اشاره میکنند. آمریکا در مرحله آخر هرم قرار دارد و بنابراین به شدت یونیکورنخیز است و ظرفیت چنین وضعیتهایی را دارد.
سازوکارهای کسبوکاری در سیلیکون ولی مبتنی بر خدمات هستند درحالی که برای ما سازوکار مبتنی بر صنعت و کشاورزی است؛ آن هم صنعتی که به گفته فیاض 75 درصد صادرات ایران از 5 صنعت تامین میشود که از این 5 صنعت 4تای آنها از منابع زیرزمینی تامین میشوند. این نشاندهنده این است که ساختار اقتصادی ایران اساسا متفاوت از بقیه دنیا است و ما نمیتوانیم انتطاز داشته باشیم که با تکیه بر خدمات در اکوسیستم استارتاپی تغییر چشمگیری را حاصل کنیم.
فیاضبخش برای تبیین این بحث به آلمان اشاره میکند که در آنجا عمدتا استارتاپها تلاش میکنند مشکلات دمدستی صنعت را حل کنند و تخریب خلاق را در همزیستی با صنعت پیش ببرند. به همین دلیل است که رودگر میگوید که دیگر ساختار VC نمیتواند جوابگوی تامین سرمایه استارتاپها باشد و رویکرد CVCها برای ایجاد پیوند بین اکوسیستم نوآوری و صنعت و نیز تامین سرمایه استارتاپها میتواند چشمانداز بهتری را رقم بزند.
پیشنهاد رودگر این است که دنبال برهمزدن نباشیم و از خدمات فاصله بگیریم و به سمت صنعت برویم. رودگر و فیاض رویای یونیکورنی را به تعویق میاندازند و الگوی غزال را پیشنهاد میکنند. الگویی که صرفا نمودی از حرکت کردن است و نه منحصر به فرد بودن.
گفتگوی رو در روی حسین نظربلند، مدیرعامل شناسا و اکبر هاشمی
VCهای نسل اول چه ارزشی را در اکوسیستم خلق کردند
اکبر هاشمی در ابتدای این گفتگو درباره VCها صحبت کرد و شناسا را به عنوان یکی از VCهای اولیه پس از سرآوا معرفی کرد. سوال او از نظربلند این بود که VCهای نسل اول چه ارزشی را در اکوسیستم خلق کردند؟ نظربلند نیز در پاسخ به این سوال به مسئله تکنولوژی پرداخت که در ابتدای ظهور، وضعیتی که در بازار ایجاد خواهد کرد، مشخص نیست. مثلا همه میدانند که هوش مصنوعی Disrupt میکند، اما کسی نمیداند چگونه. نظربلند همچنین به چالشهای کنونی و کاهش تعداد سرمایهگذاران خطرپذیر (VC) در ایران اشاره کرد و توضیح داد که چگونه تکنولوژیهای جدید مانند هوش مصنوعی و بلاکچین در این اکوسیستم شکل گرفتهاند. او به اهمیت VCها در ایجاد و توسعه فناوریها و استارتاپها تأکید کرد و بیان کرد که بدون حضور این سرمایهگذاران، بسیاری از فناوریها و استارتاپها شکل نمیگرفتند یا با هزینههای بیشتری ایجاد میشدند. نظربلند همچنین به عملکرد شناسا در ۱۲ سال گذشته اشاره کرد و دستاورهای آن را برشمرد.
نظربلند در ادامه به تغییرات اخیر در بازار سرمایهگذاری و ورود بازیگران جدید به این حوزه اشاره کرد و توضیح داد که در سالهای اخیر، تعداد VCها کاهش یافته و برخی از آنها موفق به خروج از سرمایهگذاریهای خود نشدهاند. او همچنین به چالشهای موجود در جذب سرمایه و طولانی شدن فرآیند مذاکرات بین استارتاپها و سرمایهگذاران اشاره کرد و بیان کرد که این روند ممکن است تا یک سال و نیم طول بکشد. در نهایت، او بر لزوم همزیستی و همزبانی بین استارتاپها و سرمایهگذاران تأکید کرد و به اهمیت اعتماد در این روابط پرداخت.
مطابق این سخنرانی، نظربلند بر این باور است که صاحبان صنایع باید به این واقعیت توجه کنند که تجربههای گذشته میتواند به آنها در تصمیمگیریهای آینده کمک کند. در پایان، او بر لزوم ورود صنایع به حوزه کارآفرینی تأکید کرد و گفت که فرهنگ و نگرش صنایع نسبت به کارآفرینی متفاوت است.
علیرضا کیانپور، مدیرعامل گلرنگ سیستم
چالشهای سرمایهگذاری و جذب سرمایه
علیرضا کیانپور، مدیرعامل گلرنگ سیستم به عنوان یکی از سخنرانان برجسته یلداسامیت یکی از مهمترین مباحث یعنی مسئله سرمایهگذاری را در سخنرانی خود هدف قرار داد. او با اشاره به این که نرخ موفقیت سرمایهگذاری کم است، به مشکلات مرتبط با این حوزه اشاره کرد. کیانپور درباره سهم صنعت دیجیتال از GDP جهان گفت که عدد آن 24 درصد است. او تاکید کرد که ما نمیتوانیم اهمیت اقتصاد دیجیتال را نادیده بگیریم؛ بنابراین «باید میزان سرمایهگذاری افزایش یابد تا GDP کشور را ارتقا دهیم یا سهم دیجیتال را در GDP کشور افزایش دهیم.»
مدیرعامل گلرنگ سیستم در ادامه چالشهای سرمایهگذاری را به چهار دسته تقسیم کرد: چالشهای فرهنگی، فنی، مالی و حاکمیت سازمانی. از نظر کیانپور چالشهای فرهنگی مهمترین این دستهها هستند و در بسیاری از موارد، عدم هماهنگی فرهنگی در میان استارتاپ و سرمایهگذار منجر به شکست مذاکرات میشود. او به استارتاپها در این باره توصیه میکند که پیش از این که با سازمان یا هلدینگی وارد مذاکره شوند، ابتدا DNA آن را به درستی شناسایی کنند. کیانپور تاکید کرد که استارتاپها نمیتوانند DNA یک سازمان یا هلدینگ را تغییر دهند؛ بنابراین باید ایده استارتاپی خود را همگون با آن سازمان تعریف کنند تا مذاکرات بتوانند راه به جایی ببرند.
یکی دیگر از توصیههای کیانپور به استارتاپها این است که کارآفرین در حین مذاکره نباید دچار «دوقطبی کارآفرین_کارمند» شود. مطابق نظر او، کارآفرین نباید تصور کند که در یک مذاکره به عنوان کارآفرین وارد شده و در مقابل چند کارمند از هلدینگ یا سازمان سرمایهگذار قرار گرفتهاست؛ چرا که هر کدام از آن کارمندها در حوزه خود متخصص هستند و خط تولید ایجاد کردهاند و آنها نیز کارآفرین محسوب میشوند.
از دیگر توصیههای مهم کیانپور این است که اگر قصد مهاجرت دارید، وارد فرآیند مذاکره با هلدینگها نشوید چرا که آنها این تخصص را دارند تا قصد مهاجرت شما را تشخیص بدهند و نمیتوانند استارتاپ شما به عنوان «فرزندخوانده» قبول کنند.
از لحاظ فنی، کیانپور از استارتاپها دعوت میکند تا پیشتر از طریق ریورسپیچها و تحقیق، مشکلات سازمان سرمایهگذار را پیش از شروع فرآیند مذاکره به درستی شناسایی کنند و به اصطلاح درد روی شانههای سازمان را هدف قرار دهند.
از جمله مهمترین انتقادهای کیانپور در این سخنرانی میتوان به مسئله مشتریمحور بودن فضای استارتاپهای کشور اشاره کرد. او گفت که به نظر میرسد همه استارتاپها تمایل دارند که دیجیکالا و اسنپ بعدی شوند؛ «با این حال بهتر است که استارتاپها به جای B2C به سمت B2B حرکت کنند.»
درباره چالشهای مالی، کیانپور به تجربه خود در مذاکرات اشاره کرد که استارتاپها در پاسخ به این سوال که چگونه مقیاسپذیری میکنید معمولا به عملیات و مسائل فنی اشاره میکنند. این درحالی است که مقیاسپذیری یک امر مالی است و نه فنی. بنابراین استارتاپ باید پیش از مذاکره ظرفیت مقیاسپذیری خود را مبتنی بر چهارچوبها مالی مشخص کند.
درباره حاکمیت سازمانی نیز کیانپور به چالش بزرگ تعامل بین استارتاپ و سازمان پرداخت. او گفت که اگر ما در کشور شاهد سرمایهگذاریهای زیادی نیستیم به این دلیل است که این دو به درستی نمیتوانند با هم دیگر تعامل برقرار کنند. بنابراین بین سازمان و استارتاپی که قصد جذب سرمایه دارد باید احترام وجود داشته باشد هر یک دیگری را به رسمیت بشناسد.
پنل سرمایهگذاری خطرپذیر شرکتی (CVC)
رضا سمیعزاده مدیرعامل هلدینگ فاخر، احمدرضا نخجوانی همبنیانگذار شرکت سرمایهگذاری مکس امید، یحیی پالیزدار مدیرعامل CVC فولاد مبارکه، مهدی عباسخانی مدیرعامل حرکت اول و مشکات اسدی مدیرعامل گروه کسبوکارهای نوین «آن»
یکی از مهمترین پنلهای هشتمین یلداسامیت پنل سرمایهگذاری خطرپذیر شرکتی (CVC) با حضور رضا سمیعزاده مدیرعامل هلدینگ فاخر، احمدرضا نخجوانی همبنیانگذار شرکت سرمایهگذاری مکس امید، یحیی پالیزدار مدیرعامل CVC فولاد مبارکه، مهدی عباسخانی مدیرعامل حرکت اول و مشکات اسدی مدیرعامل گروه کسبوکارهای نوین «آن» به عنوان تسهیلگر این پنل بود.
در ابتدای پنل، اسدی درباره سهم جدی شرکتهای صنعتی و سنتی از GDP کشور صحبت کرد و مسئله اهمیت صنعت و جذب سرمایه از طریق آن را به عنوان مقدمه پنل مطرح کرد. سپس رضا سمیعزاده به معرفی هلدینگ فاخر پرداخت. مطابق سخنان ایشان، هلدینگ فاخر متمرکز بر حوزه لجستیک فعالیت میکند و از جمله شرکتهای پورتفوی آن میتوان به تیپاکس اشاره کرد. با این که هلدینگ فاخر نزدیک به 80 درصد تمرکز خود را به لجستیک اختصاص داده، در حوزههای فینتک و IT نیز ورود کردهاست. سمیعزاده به این مهم اشاره کرد که اکوسیستم نوآوری خیلی به حوزه لجستیک ورود نکرد و به همین دلیل هلدینگ فاخر در جهت جذب ایدهها و سرمایهگذاری در این حوزه، اکوسیستم نوآوری را خود را راهاندازی کرد.
نخجوانی نیز پس از سمیعزاده به معرفی شرکت سرمایهگذاری مکس امید پرداخت. مطابق سخنان ایشان، مکس امید 5 سال پیش تاسیس شد و به سرمایهگذاری در حوزههای فینتک، اینشورتک، لندتک و … مشغول شد. از جمله شرکتهای پورتفوی مکس امید میتوان به ازکی، ازکی وام، ازکی سرمایه و دکتر تو اشاره کرد. مکس امید همچنین پروژههای مختلف را پوشش میدهد. از جمله این پروژهها میتوان به مکس دنتال اشاره کرد که مکس امید درحال تاسیس و راهاندازی آن است. در ادامه اسدی از نخجوانی درباره تفاوت Post Invest در VC و CVC پرسید. نخجوانی در این باره تاکید کرد که «در VC مسئله اصلی سرمایه است و فرمان عمدتا در دست بنیانگذاران است.» مطابق نظر نخجوانی مسئولیت در PE یا سهامی خاص باری سنگین است چرا که سرمایهگذاران باید به آن ورود کنند و بخشی از کار را بر عهده بگیرند تا رشد و بازگشت سرمایه امکان محقق شدن بیابد.
بعد از نخجوانی، یحیی پالیزدار به معرفی CVC فولاد مبارکه پرداخت و شرح مختصری از فعالیتهای آن را برشمرد. مطابق سخنان یحیی پالیزدار، سهم فولاد مبارکه از GDP یک و نیم درصد است. این شرکت صنعتی کل زنجیره تامین را در راستای تولید فولاد دارد و در حال حاضر 140 شرکت زیرمجموعه فولاد مبارکه هستند. پالیزدار در سخنان خود به این مهم اشاره کرد که اخیرا تصمیماتی مبنی بر ورود فولاد مبارکه به صنایع دیگر اتخاذ شدهاست. CVC فولاد مبارکه در سال 99 در راستای ایجاد اکوسیستم نوآوری برای پایداری و سودآوری تاسیس شد. پورتفوی این شرکت سرمایهگذاری خطرپذیر شامل بیش از 30 شرکت است. پالیزدار تاکید کرد که «ما متمرکز و مبتنی بر مجموعه عمل میکنیم و خارج از زنجیره ارزشی فولاد مبارکه سرمایهگذرای نمیکنیم.» شرکتهایی که در آنها سرمایهگذاری میشود عمدتا هاردتک بیس هستند. اما با توجه به این که فولاد مبارکه مالک درصدی از معادن نیز هست، ورود به حوزه معادن از اهداف سرمایهگذاری فولاد مبارکه محسوب میشود. مطابق گفتههای مدیرعامل CVC فولاد مبارکه، این شرکت در راستای شناسایی پتانسیلها و ایدههای نوآوارنه، رویدادی به نام فولادی شو را در استانهای مختلف برگزار میکند. شرکت صنعتی فولاد مبارکه همچنین سه هلدینگ دیگر و دو شتابدهنده تخصصی دارد که در کنار CVC فعالیت میکنند. پالیزدار همچنین به برنامههای دانشگاهی این مجموعه اشاره کرد که در 15 دانشگاه برتر کشور با ارائه کمکهزینهها و حمایتهای مالی از دانشجویان، پژوهشها و پایاننامهها، به پیش میرود. در این میان یکی از مهمترین انتقادات مشکات اسدی از یحیی پالیزدار، کم بودن مبالغ سرمایهگذاری شده فولاد مبارکه در اکوسیستم نوآوری بود. اسدی در این باره به پالیزدار گفت: «ما از فولاد مبارکه انتظار بیشتری داریم.» پالیزدار نیز در جواب اسدی تاکید کرد که با او موافق است و در ادامه به ارائه آمارهایی از فولاد مبارکه و دستاوردهای آن اشاره کرد.
عباسخانی مدیرعامل حرکت اول نیز در ادامه پنل به معرفی بازوی سرمایهگذاری خطرپذیر همراه اول پرداخت. او توضیح داد که حرکت اول در سال 97 در راستای سرمایهگذاری در اکوسیستم دیجیتالی کشور تاسیس شد و اهداف سرمایهگذاری آن شامل حوزههای مختلف مانند لجستیک، ایکامرس، سلامت، توریسم و … بود. او ادامه داد که «با این حال ما دو سال اول بعد از راهاندازی این شرکت را صرف ایجاد زیرساختهای آن کردیم.» مطابق سخنان عباسخانی، عمده سرمایهگذاریهای حرکت اول در سه سال اخیر اتفاق افتاد و پیش از سرمایهگذاری این شرکت در دیجیکالا، حرکت اول 1.3 همت در هشت شرکت سرمایهگذرای کردهبود. ادامه صحبتهای ایشان درباره جزییات سرمایهگذاریهای حرکت اول و دستاوردهای آن بود. عباسخانی درباره سرمایهگذاری حرکت اول در دیجیکالا گفت که ما پیشتر در سال 99 نیز به دیجیکالا نزدیک شدیم و وارد مذاکرات شدیم. هدف این بود که ما در یکی از بازیگران اصلی اکوسیستم استارتاپی ورود کنیم. در سال 1402 ما مجددا مذاکرات را با دیجیکالا شروع کردیم و در نهایت این سرمایهگذری محقق شد.
سمیعزاده در ادامه برنامه در پاسخ به این سوال که چگونه شرکتهای مقصد سرمایهگذاری در هلدینگ فاخر انتخاب میشوند به چندین مثال از نیازمندیهای حوزه لجستیک اشاره کرد و گفت که «زمینه برای کار در حوزه لجستیک بسیار است و ما چارهای جز جذب ایدههای جدید هایتک در زمینههای مختلف نداریم.»
نخجوانی نیز درباره الزامات و ریسکهای سرمایهگذاری مکس امید اشاره کرد که این شرکت سرمایهگذاری خود را به هیچ حوزهای محدود نکردهاست. از الزامات مکس امید میتوان به همراهی بنیانگذاران با VC اشاره کرد. همچنین مکس امید در VC سرمایهگذاری Early Stage نمیکند. درباره ریسکها اما نخجوانی به ریسکهای متعددی از جمله اقتصادی، تکنولوژیکی و … اشاره کرد. اما او ریسکهای مدیریتی در سازمانها را جدیتر و پررنگتر معرفی کرد. نحجوانی در این باره گفت: «بزرگترین چالش ما کمبود مدیران اجرایی است.»
در ادامه پالیزدار به توسعه داخلی و بینالمللی فولاد مبارکه اشاره کرد و درباره بخشی از دستاوردها و موفقیتهای فولاد مبارکه صحبت کرد.
عباسخانی نیز در پاسخ به این دغدغه که با ورود حرکت اول به دیجیکالا برای بنیانگذاران چه اتفاقی خواهد افتاد؟ گفت که یکی از اولویتهای ما در سرمایهگذاری، کارآمدی تیم شرکت است. بنابراین شرط ما برای سرمایهگذاری این است که کارآفرین در بیزینس بماند و به همین جهت بین سه تا پنج سال از کارآفرین تعهد میگیریم تا در بیزینس بماند. او در انتها تاکید کرد که «هویت هر بیزینس مبتنی بر کارآفرینان آن است.»
کریم پاشازاده خسروشاهی، مدیرعامل آکادمی آنلاین زبان آفاق
برای کسبوکارهای بزرگ یک هدف و برای کسبوکارهای کوچک یک رویا
خسروشاهی در این ارائه به بررسی چالشها و فرصتهای کسبوکارها در ایران پرداخت و دو سناریو را برای آینده کسبوکارها مطرح کرد. در سناریوی اول فرض بر این است که تا پایان سال ۱۴۰۴ تحریمها به طور کامل برداشته میشوند و سناریوی دوم بر ادامه وضعیت فعلی و تحریمها تأکید دارد. او بر این اساس از کسبوکارها خواست که برای هر دو سناریو برنامهریزی کنند و آمادگی لازم را داشته باشند.
خسروشاهی در ادامه به اهمیت یادگیری زبان انگلیسی به عنوان یک مهارت کلیدی برای موفقیت در دنیای جهانی اشاره کرد و گفت که زبان انگلیسی هم برای برقراری ارتباط در قراردادهای بینالمللی ضروری است و هم به عنوان یک زبان علمی و جهانی برای حل مسائل مهم اهمیت دارد. او در این راستا به سه دسته از افراد اشاره کرد:
۱. افرادی که یادگیری زبان را در اولویت قرار نمیدهند.
۲. افرادی که به دلیل سیستم آموزشی نادرست، به یادگیری زبان ادامه میدهند اما در عمل موفق نیستند.
۳. تماشاچیانی که فقط به تحلیل وضعیت میپردازند و اقدامی نمیکنند.
خسروشاهی همچنین به ارائه دورههای آموزشی زبان انگلیسی و کتابهای استارتآپی به مخاطبان اشاره کرد و از آنها خواست که برای بهبود مهارتهای خود اقدام کنند. او در انتها تأکید کرد که زمان برای اقدام محدود است و کسبوکارها باید هر چه سریعتر برای جهانی شدن آماده شوند.
گفتگوی رو در روی اکبر هاشمی و مسعود شاهمرادی، همبنیانگذار و مدیرعامل خانومی
صنعت زیبایی در ایران و خاورمیانه
در این گفتگو، مسعود شاهمرادی به بررسی وضعیت صنعت زیبایی و رشد آن در ایران و خاورمیانه پرداخت. وی توضیح داد که صنعت زیبایی در حال حاضر با سرعتی قابل توجه در حال رشد است و به طور متوسط سالی ۶ درصد در سطح جهانی و ۱۰ درصد در خاورمیانه رشد میکند.
شاهمرادی به این نکته اشاره کرد که بازار زیبایی در خاورمیانه به ۴۷ میلیارد دلار رسیده و پیشبینی میشود که تا سال ۲۰۲۷ فقط در کشورهای حاشیه خلیج فارس این مقدار به ۵۰ میلیارد دلار برسد. او همچنین به تغییرات در مفهوم صنعت زیبایی پرداخت که اکنون بیشتر به سمت مراقبت از پوست و مو و سلامت متمایل شده است. شاهمرادی به رشد بازار آنلاین زیبایی نیز اشاره کرد و گفت که ۲۵ درصد از خریدهای زیبایی به صورت آنلاین انجام میشود. در ایران، این رشد با تأخیری حدود ۴ تا ۵ ساله نسبت به سایر کشورها در حال وقوع است.
هاشمی در این گفتگو به این نکته مهم اشاره کرد که با وجود رقابتهای موجود، هنوز سهم زیادی از بازار آفلاین قابل تصاحب است و ظرفیتهای بسیاری برای ورود دیگران به بازار آنلاین وجود دارد. مطابق سخنان شاهمرادی، خانومی این هدف را دارد که امسال سهمی 30 درصدی از بازار آنلاین این حوزه را به دست بیاورد.
شاهمرادی در ادامه به چالشها و فرصتهای موجود در صنعت زیبایی ایران و خاورمیانه پرداخت. او به اهمیت تأمین منابع مالی برای رشد کسبوکارها اشاره کرد و توضیح داد که این منابع عمدتاً از بازار سرمایه و بانکها تأمین میشود، اما نرخ بالای این منابع میتواند روند رشد را پیچیده کند.
او همچنین به چالشهای رگولاتوری و تغییرات ناگهانی قوانین اشاره کرد که میتواند بر توسعه کسبوکار تأثیر منفی بگذارد. مدیرعامل خانومی تأکید کرد که با وجود این چالشها، بازار زیبایی در ایران ظرفیت بالایی برای رشد دارد و به ویژه بخش آنلاین این بازار در حال توسعه است. او در ادامه به تغییرات در رفتار مصرفکنندگان نیز پرداخت و گفت که مردان به عنوان خریداران جدی در این صنعت در حال ظهور هستند. به گفته او، تصمیمگیری در خرید همچنان در دست زنان است، اما مردان نیز به مصرفکنندگان فعالتری تبدیل شدهاند.
شاهمرادی در انتها درباره تجربیات خود از چالشهای سالهای گذشته صحبت کرد و بر اهمیت نگاه مثبت به مشکلات تأکید کرد. او به این نکته اشاره کرد که هر چالش جدید میتواند به عنوان یک فرصت برای رشد تلقی شود. این گفتگو با پرداختن به چشمانداز آینده برند “خانمی” به پایان رسید و مطابق آن، این برند به دنبال حفظ هویت و ارزشهای خود است و تمایلی به فروش به کمپانیهای بزرگ ندارد. شاهمرادی بر این باور است که این برند میتواند به عنوان بزرگترین بازیگر بازار زنان ایرانی شناخته شود.
ارائه سهراب ثامنی مدیرعامل شرکت زربان، ابرهیم شهلاییمقدم مدیرعامل شرکت بیتکس
رمزارزها و حوزه دیفای
سهراب ثامنی درباره آشنایی خود با بیت کوین در سال ۲۰۱۲ صحبت کرد و گفت که عدم دسترسی نهادهای متمرکز به حسابهای بیتکوین و امکان انتقال سریع آن به هر نقطهای از دنیا برایش جذاب بود. اما پس از تجربهای ناخوشایند با یک صرافی متمرکز که پولش را بلاک کرده بود، نگرانیهایی درباره حضانت داراییهایش پیدا کرد. او در سال ۲۰۱۵، با اتریوم آشنا شد که یک بلاکچین چندمنظوره است و امکان ثبت قراردادهای هوشمند را فراهم میکند. او توضیح داد که این قراردادها به کاربران اجازه میدهند بدون نیاز به نهادهای متمرکز، تراکنشها و تعاملات مالی خود را انجام دهند.
بعد از ثامنی، ابراهیم شهلاییمقدم، مدیرعامل بیتکس و دبیر کمیسیون رمزارز انجمن فینتک درباره ظهور حوزه دیفای (مالی غیرمتمرکز) در سال ۲۰۱۸ و امکان استفاده از قراردادهای هوشمند صحبت کرد. مطابق توضیحات او، دیفای به کاربران این اجازه را میدهد تا بدون واسطه، تراکنشهای مالی خود را انجام دهند. این سیستم به کاربران کمک میکند تا کنترل بیشتری بر داراییهای خود داشته باشند و هزینههای تراکنش را کاهش دهند.
سپس ثامنی در ادامه ارائه به کاربردهای دیفای از جمله دسترسی به وام در کمتر از دو دقیقه و … اشاره کرد و بعد از او شهلاییمقدم به رشد سریع دیفای پرداخت و گفت که که در سال ۲۰۲۰، حجم بازار کریپتوکارنسی ۲۷۰ میلیارد دلار بود که تنها یک میلیارد دلار آن به پروتکلهای دیفای اختصاص داشت. اما اکنون این حجم به ۳۳۰۰ میلیارد دلار رسیده و ۱۳۰ میلیارد دلار از آن در پروتکلهای دیفای قفل شده است. پیشبینی میشود که تا سال ۲۰۲۷، سهم بازار دیفای به ۸۰۰ میلیارد دلار برسد.
ثامنی به دو پلتفرم تأمین سپرده به نامهای آوه و میکردائو اشاره کرد که در توسعه پروتکل دیفای ایرانی به نام “ضربان” کمک کردهاند. شهلاییمقدم تاکید کرد که این پروتکل به عنوان سومین پروتکل دیفای دنیا شناخته میشود و به کاربران این امکان را میدهد که به صورت امن و بدون نیاز به احراز هویت از خدمات مالی استفاده کنند. او در انتها گفت که این پلتفرم دارای آدیتهای امنیتی بینالمللی بوده و کاربران میتوانند به آن اعتماد کنند.
میلاد منشیپور، بنیانگذار تپسی
جانکاهی و جانبخشی کار در ایران
میلاد منشیپور در هشتمین یلدا سامیت به ارائه تجربهها، مشاهدهها و آموختههای خود در مسیر راهاندازی تپسی پرداخت. او ابتدا درباره مسئله رشد و رقابت صحبت کرد. منشیپور در این باره به دوران کووید اشاره کرد و با توجه به این که ایران هر ساله بحرانهای مختلفی را متحمل میشود، مدل شتر را پیشنهاد کرد. مدل شتری این گونه عمل میکند که هر سازمان باید از منابع و ظرفیتهای خود به صورت بهینه استفاده کند و در مواجهه با بحران ذخیره کافی داشته باشد.
مسئله بعدی مورد بحث او استراتژی بود. منشیپور به این مسئله اشاره کرد که در ایران به اندازه کافی فکر نمیشود. «پروژههای مختلف راهاندازی میشوند و به آنها بودجه اختصاص داده میشود درحالی که فکر اولیه در آنها به خوبی انجام نشدهاست.» «فکر اولیه منجر به ذخیرهشدن بسیاری از منابع میشود.» او در میانه صحبتهای خود به رقیب تپسی اشاره کرد که گوشی رانندههای خود را رصد میکرد و اگر اپلیکیشن تپسی را نصب داشتند، آنها را مجاب به حذف آن میکرد. منشیپور گفت که پس از مطرح کردن این مسئله در شورای رقابت «راه به جایی نبردیم». نکته مهمی که او در این باره به آن اشاره کرد این است که در خلا قانون، ما باید راههای خلاقانه برای رقابت کردن پیدا کنیم؛ چرا که مسئله رقابت برای شرکتهای کوچک بسیار مهم است.
طراحی ساختار از مسائل بعدی سخنرانی میلاد منشیپور بود. او در این باره تاکید کرد که در روز اول، سازمان خود را به گونهای طراحی کنید که بتواند در آینده ظرفیتهای بیشتری را در خود بگنجاند.
نکته بعدی سخنرانی منشیپور پرداختن به مسئله طراحی محصول بود. با توجه به این که کل یک سارمان حول محصول میگردد باید این مسئله اولویت شماره یک افراد کلیدی سارمان باشد. همچنین منشیپور تاکید کرد باید با مشتریان تا جایی که امکان داشته باشد ارتباط برقرار کرد و از آنها یاد گرفت. او در میان صحبتهای خود به اهمیت هوش مصنوعی نیز اشاره کرد و اصرار کرد که هوش مصنوعی را دریابید.
منشیپور سپس به مسئله جذب سرمایه که یکی از مهمترین دغدغههای کارآفرینان است رسید و گفت که سرمایهگذارهای سنتی نیز مهم هستند و میتوانند بسیار مفید واقع شوند. او درباره سرمایهگذاری گفت: «پول در کشور کمیاب است، بنابراین درباره میزان سرمایهای که لازم دارید و ارزشگذاری واقعبین باشید.» منشیپور در ادامه به کارآفرینان توصیه کرد وارد شراکت نشوند چرا که از شراکت خارج شدن بسیار سخت است. او گفت: «به دلیل نداشتن پول و از روی استیصال شراکت نکیند.»
مسئله بعدی سخنرانی منشیپور تعامل با رگولاتوری بود. او این مسئله را به فوتبال آمریکایی تشبیه کرد و گفت که شما در تعامل با رگولاتوری باید انتظار داشته باشید که شما را بزند. چالش تعامل با رگولاتوری از منظر منشیپور این است که دستگاههای رگولاتوری متعددند و رمزگشایی کردن آنچه میخواهند اغلب سخت است. اما پیشفرض نباید این باشد که هر چه رگولاتور میگوید اشتباه است. او در این باره توصیه میکند که برای انجام دادن کار درست بجنگید اما حواستان باشد که درگیر کار غلط نشوید. منشیپور در انتها گفت که کار کردن در ایران سخت و جانکاه است. اما ایران کشور ماست و اگر ما بتوانیم کار تاثیرگذاری را هرچند کوچک پیش ببریم، یه جان به ما اضافه میشود و کار کردن در آن جا جانبخش میشود.
محمدحسین سجادی نیری، مدیرعامل تکنوتجارت
اکوسیستم بومی میراث ما برای فردای سازمان است
نیری به عنوان یکی از سخنرانان مطرح یلداسامیت ابتدا به مسئله رگولاتوری و نسبت با آن با مسئله نوآوری پرداخت. او اشاره کرد که «رگولاتورها اغلب نوآوریگریز هستند» و تحول دیجیتال زیر سایه این نهادها به سختی محقق میشود. نیری تحول دیجیتال را زیر سایه نوآوری باز ممکن میداند و تعریفی که از نوآوری باز ارائه میدهد این است که «نوآوری باز یعنی استفاده از ظرفیت اکوسیستم نوآوری کشور، شرکتها و استارتاپهایی که با رویکرد حل مسئله حول یک ایده تیم تشکیل دادهاند.»
او در ادامه به روشهای اجرایی شدن نوآوری باز پرداخت. «یکی از این روشها ایجاد نهادی مشابه CVC است که بتواند ساختار سهامداری و سرمایهگذاری را به شرکت مادر نزدیکتر کند.» یکی دیگر از این روشها شراکت است که سازمان از طریق آن بتواند بدون ساختار سهامداری از ظرفیتهای کسبوکار نوآور استفاده کند. اما یکی از مهمترین روشها ایجاد یک اکوسیستم بومی در سازمان است. نیری میگوید: «به عقیده من اکوسیستم بومی میراث ما برای فردای سازمان است.»
نیری در ادامه به تجربههای خود در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تحت مدریت دکتر ستاری پرداخت. از نظر نیری، دکتر ستاری نقش پررنگی را در شکلگیری اکوسیستم نوآوری ایفا کردهاست. نیری همچنین به تعاملات خود با شرکتهای نوآور و نیز مواجه خود با سعید رحمانی در زمانی که درصدد کاشتن بذر کارخانه نوآوری بود، اشاره کرد. او نقش پررنگ بانک تجارت را به عنوان سهامدار سرآوا در رونق گرفتن مدل کارخانه نوآوری مطرح کرد و گفت که نسل بعدی این مدل، کارخانههای نوآوری صنعتمحور خواهد بود.
مدیرعامل تکنوتجارت همچنین به منظر مایکروسافت اشاره کرد که سالها پیش مدیرعامل آن هر شرکت را یک شرکت نرمافزاری معرفی کرده بود. نیری ادامه داد که چند سال بعد یک مقاله در اندرسون هورویتز منتشر شد که در آن به این مهم اشاره شده بود که هر شرکت در چند سال آینده یک شرکت فینتک خواهد بود. نیری در این باره گفت: «فینتک قرار است که زیرساخت توسعه صنایع را برای ما ایجاد کند و نسل بعدی کارخانه نوآوری بر صنعت فناوری مالی مترکز خواهد بود.»
او در انتها به پروژه تژینو تکنوتجارت که در راستای تقویت اکوسیستم نوآوری در کنار کارخانه نوآوری خواهد ایستاد اشاره کرد و این برنامه را به عنوان امیدی برای این اکوسیستم معرفی کرد.
محمد شکوهییکتا، مدیر ارشد سابق هوش مصنوعی مایکروسافت و اپل
به کارهای کوچک ارزش بدهیم و آنها را جدی بگیریم
در این سخنرانی، شکوهییکتا به بحث در مورد فرصتهای هوش مصنوعی در ایران پرداخت. او به سه حوزه اصلی شامل آکادمیها، شرکتهای بزرگ و استارتاپها اشاره کرد و تجربیات شخصی خود را در این زمینه به اشتراک گذاشت.
شکوهییکتا با ذکر این که در همراهی با همسرش لیستی از “لذتهای کوچک اما زیاد” در ایران تهیه کردهاند، به اهمیت تجربه بازگشت خود به ایران اشاره کرد. سپس به دو مثال از پروژههای هوش مصنوعی پرداخت: یکی از استارتاپی که به تشخیص زودهنگام دیابت کمک میکند و دیگری از پروژهای در اپل که به تشخیص تصاویر رتینای چشم مربوط میشود. او توضیح داد که چطور در پروژه اپل، به دلیل پیچیدگیهای خاص، پنج سال طول کشید تا یک راهحل مناسب حاصل شود.
شکوهییکتا همچنین به یک رویداد سالانه اپل به نام Idea Competition اشاره کرد که در آن تیمها ایدههای خود را ارائه میدهند. او توضیح داد که ایده تیم او با وجود دقت 92 درصدی، به دلیل پیچیدگی آن مورد انتقاد قرار گرفت و در نهایت ایدهای سادهتر برنده شد.
در ادامه، او به مقایسه بین شرکتهای بزرگ و استارتاپها پرداخت و درباره چالشهای مختلفی که هر کدام با آن مواجه هستند، صحبت کرد. او نکاتی را در مورد سرعت شکست در پروژهها، عدم وجود فضای ریسک در شرکتهای کوچک و چالشهای پیش روی تولید محصول در شرکتهای بزرگ بیان کرد.
در نهایت، شکوهییکتا ده نکته کلیدی را خلاصه کرد که شامل تفاوتهای سرعت در شکست، چالشهای تولید و اهمیت تجربه در صنعت بود. او بر این نکته تأکید کرد که در هر سه حوزه آکادمی، شرکتهای بزرگ و استارتاپها، شکست سریع و یادگیری از آن اهمیت دارد و این که پروژههای بزرگ در شرکتهای بزرگ نیز میتوانند با چالشهای جدی مواجه شوند.
در ادامه این سخنرانی، شکوهییکتا به بررسی چالشها و فرصتهای هوش مصنوعی در صنعت پرداخت و تجربیات خود را از کار در مایکروسافت و پروژههای مختلف به اشتراک گذاشت. او به اهمیت شناسایی و درگیر کردن تیمهای مرتبط از ابتدای پروژهها اشاره کرده و توضیح داد که عدم ارتباط مناسب میتواند منجر به مشکلاتی در اجرای پروژهها شود.
شکوهییکتا در ادامه به مثالهایی از پروژههای خود اشاره کرد؛ از جمله پروژهای که به دلیل ریسکهای بالقوه در خط تولید چین با مشکلاتی مواجه شد. او بر اهمیت تجربه کاربر (User Experience) تأکید کرد و به موفقیت اپل در طراحی محصولاتش به دلیل تجربه مثبت کاربر اشاره کرد.
او همچنین به پیچیدگیهای پروژههای هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت که باید سعی کنیم سادهترین راهحلها را انتخاب کنیم. در این راستا، او به پروژهای که برای تشخیص نارساخوانی در دانشآموزان با استفاده از یادگیری عمیق راهاندازی کردهاند، پرداخت و گفت که ۱۰ درصد دانشآموزان ایران دچار این مشکل هستند که معمولاً تشخیص داده نمیشود. یکی از مهمترین نکات در صحبتهای شکوهییکتا درباره اهمیت هوش مصنوعی این بود که باید نیازهای بیزینس را شناسایی کرده و سپس به دنبال راهحلهای هوش مصنوعی برای آنها بود.
شکوهییکتا همچنین به اهمیت خلاقیت در تیمها اشاره کرد و گفت که در دنیای امروز، برنامهنویسی به تنهایی کافی نیست و خلاقیت باید در اولویت قرار گیرد. در نهایت، شکوهییکتا به عقبماندگیهای فرهنگی و تکنولوژیکی اشاره کرد و گفت که باید به کارهای کوچک ارزش بدهیم و آنها را جدی بگیریم.
بابک عقیلینسب، مدیرعامل پستکس
سفر مجموعه پستکس
بابک عقیلینسب به طور کلی درباره شروع فعالیت پستکس از سال 96 پس از یک شکست استارتاپی صحبت کرد. استارتاپ عقیلینسب پیش از پستکس قرار بود تبدیل به پلتفرمی برای فروش ابزارآلات ساختمانی شود. اما مشکلات و موانع مختلف مانع شکلگیری این پلتفرم شدند و قرارداد عقیلینسب با شرکت ملی پست برای ارسال کالاهای این استارتاپ تبدیل به مسئله اصلی شد و در دل آن مجموعه پستکس متولد شد.
عقیلینسب پیشاز پرداختن به سفر چندین ساله پستکس ابتدا به این مسئله پرداخت که استارتاپها چطور امکان موفقیت دارند؟ او در این راستا به سه اصل مهم یعنی کشف ایده، مدیریت منابع و بازاریابی اشاره کرد. او پس از اشارهای گذرا به موضوع پیشین بلافاصله صحبت درباره سفر 6 سال و 9 ماهه پستکس را شروع کرد.
سال 97 پستکس کم کم توانست که شکل بگیرد. این مجموعه در ابتدا نزدیک به ده مرسوله را جابجا میکرد. اما پستکس به مسیر خود ادامه داد و موفق شد که تعداد مرسولات خود را در سال 1402 به 2.6 میلیون برساند و تارگت آن برای سال 1403 عدد 4.5 میلیون مرسوله است. عقیلینسب در راستای معرفی پستکس در ادامه سخنرانی خود آمار مربوط به مرسولات و سود خالص و سایر آمارهای مرتبط را ارائه داد.
مهمترین نکته در صحبتهای عقیلینسب مطرح کردن این سوال بود برای استارتاپهایی که حول فروش یک محصول کار میکنند: آیا میتوانند لجستیک لازم برای فروش محصولات در مجموعه خود را فراهم کنند؟ او این سوال و این موضوع را بسیار مهم خواند و از استارتاپها دعوت کرد که به درستی و با دقت به این سوال فکر کنند.
عقیلینسب همچنین دغدغههای محیطزیستی را از طریق بهینهسازی فرآیندهای کاری کسبوکارها مطرح کرد و گفت: «استارتاپها باید به موضوع سبز بودن کسبوکارشان در آینده نزدیک بیشتر دقت کنند.»
مدیرعامل مجموعه پستکس در ادامه به معرفی اسپینآفهای مجموعه پستکس اشاره کرد. شاپکس یکی از این موارد در مجموعه پستکس است که مجموعهای فروشگاهساز بوده و در اختیار فروشگاههای اینستاگرامی و تلگرامی قرار دارد. مجموعه بعدی شیپیتو است که در زمینه بهینهسازی (Optimization) فعالیت میکند. بعد از آن مجموعه امنیتو قرار دارد که براساس بررسیهای انجامشده درباره فرازونشیبهای خرید و فروشهای اینترنتی در اکوسیستم پستکس طراحی شدهاست. پیکهاب نیز نمایندگان پستکس را مدیریت میکند.
او سخنرانی خود را با این جمله به پایان رساند که «موفقیت شما در هرجایی که هست، همان را شکار کنید، نترسید شجاع باشید. شکست میآید و پیروزی نیز میآید.»
پنل آینده شرکتهای بزرگ اینترنتی
مسعود طباطبایی مدیرعامل دیجیکالا، محمد خلج مدیرعامل اسنپ، توحید علیاشرفی مدیرعامل علیبابا، علی سرتیپی مدیرعامل فیلمنت، مجید رضوی مدیرعامل هزاردستان
این پنل به طور کلی بر اهمیت نوآوری، رقابت و همکاری در صنعتهای مختلف تأکید کرد. در ابتدای پنل علی سرتیپی به عنوان یکی از قدیمیترین تهیهکنندگان سینما در ایران به موفقیتهای سینمای ایران در سال جاری اشاره کرد. مطابق سخنان او سینمای ایران امسال بالاترین فروش خود را تجربه کرده و تعداد تماشاگران به ۲۷ میلیون و نیم رسیده است.
محمد خلج درباره رقابت در بازار و تأثیر آن بر نوآوری و خلاقیت در سازمانها، به رقابت اسنپ و تپسی اشاره کرد و گفت که که رقابت باعث شکوفایی، نوآوری و انگیزه بیشتر در تیمها شده و به توسعه بازار کمک میکند. همچنین، در این حین به مدلهای مختلف سوپر اپلیکیشنها و همکاریهای بین شرکتها در ارائه خدمات اشاره شد.
مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجیکالا، در ادامه پنل به برنامههای این شرکت برای ارائه خدمات متنوع بر بستر دیجیکالا اشاره کرد. او تأکید کرد که رویکرد دیجیکالا با سوپر اپلیکیشنها تا حدودی متفاوت است و تمرکز آن بر روی خدماتی است که به خرید منجر میشود. او همچنین به ورود دیجیکالا به حوزه طلا اشاره کرد و توضیح داد که این تصمیم به دلیل نیاز بازار و شرایط تورمی کشور اتخاذ شده است. طباطبایی بیان کرد که بسیاری از کاربران تمایل دارند طلا را به راحتی خرید و فروش کنند و دیجیکالا سرویسی را توسعه داده که این امکان را فراهم میآورد. او همچنین به استقبال خوب کاربران از این سرویس اشاره کرد.
در ادامه پنل، پرسش درباره “کنار دیوار” مطرح شد و مجید رضوی درباره آن صحبت کرد. کنار دیوار پلتفرم بازی است که در اختیار توسعهدهندگان قرار دارد و برای افزورن اطلاعات و خدمات به دیوار راهاندازی شده که هم برای کاربران ارزشآفرینی میکند و هم کسبوکارها میتوانند از طریق آن توسعه پیدا کنند.
هاشمی سپس خطاب به توحید علیاشرفی درباره مجید حسینینژاد صحبت کرد و سپس به چالشهای اخیر که در حوزه گردشگری همزمان با روی کار آمدن پزشکیان پیش آمدند، اشاره کرد. علیاشرفی در این باره گفت که ما در علیبابا همیشه در معرض انواع بحرانها و چالشهای این حوزه بودهایم و رویکرد ما معمولا مواجه با بحران است و سپس اگر فرصتی باقی ماند به توسعه فکر میکنیم.
بعد از علیبابا، هاشمی از سرتیپی درباره دستاوردهای فرهنگ همکاری بین شرکتهای بزرگ پرسید. سرتیپی در این باره بر این نکته تأکید کرد که رقابت باید به جای جنگ، به همکاری و توسعه منجر شود. او معتقد است که با همکاری میتوان بازار را گسترش داد و به رشد پایدار دست یافت. او همچنین به رشد قابل توجه درآمد سینما در ایران اشاره کرده و به چالشهای موجود در این صنعت پرداخت.
سوال بعدی از طباطبایی درباره تأثیر همراه اول بر دیجیکالا و خروج سرآوا از این شرکت بود. طباطبایی در این باره گفت که سرآوا به طور کلی نقش پررنگ و موثری را در اکوسیستم ایفا کردهاست و به این نکته اشاره کرد که سرمایهگذاری حرکت اول نیز به مثابه جانی تازه برای اکوسیستم استارتاپی است. بنابراین سرمایهگذاریهای جدید به احیای این اکوسیستم کمک میکند. او در ادامه به اهمیت انتقال تجربیات و فرهنگهای مختلف در بین شرکتهای سنتی و استارتاپی تأکید کرد و توضیح داد که این تعاملات میتواند به بلوغ بیشتری در صنعت منجر شود.
مجید رضوی نیز درباره خروج سرآوا از هزاردستان توضیح داد که خود مجموعه هزاردستان منابعی را در اختیار داشت تا بتواند سهام سرآوا را خریداری کند و هر دو طرف این معامله مشتاقانه از آن استقبال کردند. رضوی نیز از خروجها و سرمایهگذاریهای اخیر ابراز خوشحالی کرد و درباره تاثیرگذاری این رویهها در اکوسیستم استارتاپی ابراز امیدواری کرد.
سپس علیاشرفی هم درباره سرآوا گفت که ما از سرآوا بسیار یاد گرفتیم و امیدواریم که این سرمایهگذاریها و خروجها بیشتر اتفاق بیفتند و چنین روندهایی قطعا برای اکوسیستم مفید واقع خواهند شد.
خلج در انتها به یادگیریهای حاصل از همکاری با سرمایهگذاران خارجی و انتقال دانش به داخل کشور اشاره کرده و بر این تاکید کرد که اعتماد به متخصصان و تیمهای داخلی میتواند به بهبود عملکرد شرکتها کمک کند. او به تجربیات مثبت در شرکتهایی مانند اسنپ و دیجیکالا اشاره کرده و گفت که این نوع همکاریها میتواند به شکلگیری یک چشمانداز مشترک و موفقیتهای بیشتر منجر شود.
اکبر هاشمی پنل آینده شرکتهای بزرگ اینترنتی و هشتمین یلداسامیت را با ارائه یک مثال به پایان رساند. او گفت وقتی که اهمیت خروج از سرمایهگذاری را با یک برج در تهران مقایسه کنیم؛ اگر برج سقوط کند تبعات چندان چشمگیری در آینده کشور نخواهد داشت.اما اگر فردا هر یک از این پلتفرمها نباشد، زندگی مردم تحت تاثیر قرارگرفته و به مخاطره میافتد.
