امید، بزرگ‌ترین هدیه استارتاپ ها به مردم ایران
پنل کارآفرینان استارتاپی در یلدای 95
کارآفرینان استارتاپی پنل اول همایش را با بیان تجربیات خود آغاز کردند؛ تجربیاتی که شنیدن آن‌ها برای بخش قابل‌توجهی از آن‌ها را جوانان فعال در حوزه استارتاپی تشکیل می‌دادند، حس خوبی ایجاد کرد.
کارآفرینان حاضر در این پنل همچنین از روند فعلی وضعیت اکوسیستم، از مشکلات و موانع،تهدیدها و فرصت ها و اتفاقات اخیر صحبت کردند.
مدیرعامل اسنپ: بیشترین امنیت ممکن را ایجاد کرده‌ایم
در این نشست شهرام شاهکار، مدیرعامل اسنپ و کارآفرین حوزه استارتاپ، با اشاره به ایده‌هایی که پس از اجرا تبدیل به کسبوکار نوپا می‌شوند، بر لزوم توسعه ایده و داشتن منابع مالی در گسترش کسبوکار تاکید کرد و گفت: «گسترش کسبوکار منجر به خلق ارزش‌افزوده و اشتغالزایی می‌شود.»
وی کسب تجربه را یکی از مهم‌ترین مواردی دانست که سبب می‌شود کسبوکارها از اشتباهات قبلی خود درس بگیرند و رشد کنند و گفت: «در حوزه استارتاپ‌ها نباید یک اشتباه را دوبار تکرار کرد ولی می‌توان اشتباهات جدیدی مرتکب شد.»
شاهکار توانایی خلق یک تصویر از آنچه قصد خلقآن را دارید به علاوه توان رهبری در اجرای ایده را از جمله ویژگی‌های موفقیت عنوان کرد و افزود: «در بررسی زندگی‌نامه افراد موفق، آنچه نقطه اشتراک تمامی این افراد است این است که آنچه را در ذهن دارند به تصویر کشیده‌اند.»
وی با تاکید بر اینکه باید جسور بود و نترسید و از حاشیه امن دوری کرد، ادامه داد: «هیچ تغییری نباید برای ما احساس ناراحتی ایجاد کند و یاد گرفتن در حین انجام کار، مهم است چراکه ۹/۹۹ درصد موفقیت اکتسابی است.»
مدیرعامل اسنپ هدف اصلی کارآفرینی را ارزش‌آفرینی دانست و گفت: «اشتغالزایی تنها بخشی از کارآفرینی است.»
شاهکار همچنین درباره تقابل کسبوکارهای نوپا و کسبوکارهای سنتی گفت: «کسبوکارهای جدید در راستای حمایت از مردم و ایجاد کیفیت بهتر می‌توانند ارزش بسیار بیشتری نسبت به کسبوکارهای سنتی خلق کنند. همین امر گاهی باعث می‌شود نوعی تقابل شکل بگیرد، اما من معتقدم کسبوکارهای نوپا و سنتی می‌توانند در کنار یکدیگر قرار بگیرند و ارزش‌آفرینی کنند.»
وی با بیان اینکه تقابل با بازار سنتی چالش همه است و تقریبا تجربه مشترکی در این زمینه داریم، ادامه داد: «این موضوع مختص ایران نیست و به دلیل ماهیت کسبوکارهای مبتنی بر تکنولوژی، کسبوکارهای سنتی جلوی آن می‌ایستند. گاه ایستادگی منجر به متوقف‌کردن مدل جدید کسبوکار می‌شود و گاه برعکس کسبوکارهای سنتی بازار را باخته‌اند. از سوی دیگر برخی مواقع کسبوکارهای سنتی سعی کرده‌اند خودشان را تغییر دهند و در نتیجه موفق‌تر بوده‌اند.»
شاهکار با بیان اینکه اسنپ هم از این موضوع مستثنا نیست، گفت: «ما بازاریابی چندانی در ابعاد وسیع انجام ندادیم و عملا بیشترین رشدمان دهان به دهان و یا از سوی ارزش ایجادشده کاربر و راننده صورت گرفته است. این الزاما جایگزین روش سنتی نیست. این تهدید نیست و سیستم‌های سنتی را از بین نمی‌برد. در دنیا هم در شکل‌های مشابه سیستم‌های سنتی کار می‌کنند و ارزشی برای کسبوکارهای دیگر قائل هستند.»
وی با اشاره به اینکه فروش آنلاین فقط ۵ درصد کل فروش کالا در دنیا را به خود اختصاص داده است و این نشان می‌دهد که بازار آفلاین همچنان قدرتمند است، خاطرنشان شد: «در کشورهای توسعه‌یافته می‌بینیم که فروشگاه‌های آفلاین سعی کردند از مزیت فروش آنلاین هم استفاده کنند و برای مثال سرویس خارجی اوبر با سرویس‌های راننده تاکسی آفلاین در حال کار است.»
شاهکار عدم شناخت ماهیت کسبوکار را ازجمله دلایلی عنوان کرد که باعث برچسب‌زدن به کسبوکار می‌شود و گفت: «با وجود اینکه درهای این کشور مدت‌ها به روی اقتصاد جهانی بسته شده بود، برای سرمایه‌گذار خارجی شرایط بهتری ایجاد شده و جذب بازار را نباید با این برچسب‌ها خراب کرد، بلکه باید به دنبال ایجاد ارزش با توجیه اقتصادی باشیم.»
به گفته مدیرعامل اسنپ، استارتاپ پدیده جدیدی است و به دلیل آنکه شناخت درستی از آن وجود ندارد، به آن برچسب می‌زنند. شاهکار درباره امنیت اطلاعات کاربران در کسبوکار اسنپ نیز گفت: «تمام سرورهای ما در ایران میزبانی می‌شوند و با وجود سرمایه‌گذاران خارجی، ما طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران عمل می‌کنیم و بیشترین امنیت ممکن را از لحاظ دیتا فراهم آورده‌ایم.»
موسس دیجی‌کالا: تهمت نفوذ، خیانت به کشور است
سعید محمدی، بنیانگذار و عضو هیئت‌مدیره دیجی‌کالا نیز در این پنل از نقش مهم و اثرگذاری کارآفرینی در کشور سخن گفت و ادامه داد: «کارآفرینی به‌ویژه اگر ارزش‌آفرین باشد، علاج بسیاری از مسائل و مشکلاتی است که امروز گریبانگیر جامعه شده، و به نوعی کارآفرینی می‌تواند مسائل و مشکلات مختلف اجتماعی و اقتصادی را یک ضرب حل کند لذا کارآفرینی هدیه به جامعه نیست بلکه لازمه رشد و توسعه کشور است.»
وی یکی از مشکلات بزرگ کارآفرینی را نداشتن امید و خودباوری جوانان عنوان کرد و افزود: «کارآفرینی نیازمند کمی خوش‌بینی، امید و باور است.» محمدی همچنین با اشاره به ده ساله شدن دیجی‌کالا از اشتغالزایی دیجی‌کالا برای بیش از ۲ هزار نفر در کشور خبر داد و گفت: «کسبوکار باید از همه عناصر استفاه کند تا بقا داشته باشد و رشد کند؛ امروز بقای کسبوکار مشروط به استفاده از تکنولوژی است. برای رشد خدمات باید از تکنولوژی استفاده کرد تا به بهره‌وری رسید. بهره‌وری نیز لازمه ارزش‌آفرینی است. هر کسبوکار به میزانی که از تکنولوژی استفاده کند می‌تواند ارزش‌آفرین باشد.»
وی درباره تقابل کسبوکارهای نوپا و سنتی نیز گفت: «هم‌اکنون در دوران گذار از مرحله سنتی به مدرن هستیم به طوری که کسبوکارهای جدید در راستای حمایت از افراد و ایجاد کیفیت بهتر می‌توانند ارزش بسیاری نسبت به کسبوکارهای سنتی خلق کنند درنتیجه بهتر است هردو طرف برای افزایش بهره‌وری به جای تعارض یا تقابل به تعامل برسند و با کمک یکدیگر از تکنولوژی برای خدمت‌رسانی بهتر استفاده کنند حتی روش‌های جدید‌تر، کامل‌تر و با کیفیت‌تری را به وجود بیاورند.»
بنیانگذار دیجی‌کالا با اشاره به الگوهای موفقیت در حوزه استارتاپ با بیان اینکه راز موفقیت را نمی‌توان از جیب بیرون آورد و به اشتراک گذاشت، ادامه داد: «برآیند موقعیت‌های مختلف باید تبدیل به موقعیتی شود که موفقیت به وجود آورد. در این زمینه یکی از مشکلات فضای کارآفرینی نبود امید و خودباوری است، چیزی که سال‌هاست با آن برخورد می‌کنیم. برآورد‌ها نشان می‌دهد بسیاری در مورد موفقیت تردید دارند. کارآفرینی کمی خوش‌بینی و مثبت‌اندیشی را می‌طلبد.»
وی افزود: «در برهه زمانی مناسبی هستیم، زمانی که فرصت‌های زیادی در بازار وجود دارد. بازار ایران بازار بزرگ و خوبی است و پتانسیل زیادی دارد. کارآفرینان باید بتوانند در این زمان کسبوکار خود را راه‌اندازی کنند، این فرصت شاید در سال‌های آتی به این شکل وجود نداشته باشد. فضای کسبوکار و شرایط جامعه برای شما به اندازه کافی فرصت‌هایی ایجاد می‌کند که بدبینی و یاس را کنار بگذارید.»
به گفته وی بسیاری از موارد در حوزه کارآفرینی یادگرفتنی و قابل‌بهبود است، آنچه اهمیت دارد و باید به آن توجه ویژه‌ای داشت این است که مسیر کارآفرینی مسیر ساده‌ای نیست، طی کردن این مسیر نیازمند انگیزه بالاست. رها شدن از فضای امن انگیزه بسیار بالایی می‌خواهد، داشتن انگیزه بالا، توانایی تشخیص نیاز بازار، درک مشتری و توانایی تیم‌سازی، شناخت موضوعات و فرصت‌ها، توان حل مسائل در حوزه‌های مختلف برای کار، رهبری و مدیریت پروژه از عوامل اصلی قدم گذاشتن در مسیر کارآفرینی است.
سعید محمدی با بیان اینکه تقسیم‌بندی کسبوکارها به مدرن و سنتی یا آفلاین و آنلاین درست نیست، به دلیل اینکه تنها وجه تمایز کسبوکارهای سنتی با آنلاین در میزان استفاده از تکنولوژی است، تاکید کرد:
«واقعیت این است که اگر کسبوکار را موجود زنده‌ای در نظر بگیریم که نیازمند رشد و بقاست، کسبوکار نیز همین‌طور است. در واقع کسبوکار هم باید مانند موجودی زنده از تمامی عناصر جامعه برای به‌روزرسانی استفاده کند. این کسبوکار می‌تواند سرویس و خدمات باشد و یا هر چیز دیگر، تفاوتی نمی‌کند. برای بقا و رشد نیازمند استفاده از تکنولوژی است. امروز در فضای اقتصادی سهم خدمات هرروز افزایش می‌یابد و در کشورهای پیشرفته نسبت خدمات به تولید ناخالص داخلی بیش از ۷۰ درصد برآورد می‌شود. این در حالی است که این رقم در ایران کمتر از ۵۰ درصد است.»
به گفته وی خدمات برای رشد، نیاز مبرمی به استفاده از تکنولوژی دارد، استفاده از تکنولوژی در خدمات باعث افزایش بهره‌وری شده و بهره‌وری موجب ارزش‌آفرینی می‌شود. این را نباید تقابل در نظر گرفت. همه کسبوکارها با توجه به میزان استفاده از تکنولوژی می‌توانند ارزش‌آفرینی کنند. از طرفی گاهی به خاطر موجی که سبب تغییر فضای کسبوکارها می‌شود تعارضاتی به وجود می‌آید که باید مدیریت شوند.
ایده‌های مختلف برای برطرف کردن این تعارض و تقابل وجود دارد که در دیجی‌کالا مدل جدید ما در این زمینه «market place» یا بازار مکانی است. این امکان شرایطی را فراهم می‌کند که سایر خرده‌فروشان نیز بتوانند از این پلتفرم استفاده کرده و کالای خود را از این طریق عرضه کنند.
موسس دیجی‌کالا با اشاره به اینکه این فرصت برای کسبوکارهای قدیمی وجود دارد و همکاری می‌تواند سرویس بهتر و خدمات بهتر ایجاد کند، خاطرنشان کرد:
«نکته اصلی افزایش بهره‌وری است که باعث استقبال مشتری و ایجاد ارزش بیشتر است. به جای آنکه این مسئله را تقابل احساس کنیم دو طرف می‌توانند آن را یک فرصت تلقی کنند و برای دوران گذار به سمت تکنولوژی از آن استفاده کنند.»
محمدی با تاکید بر اینکه متهم کردن فضای کارآفرینی کشور در این شرایط درست نیست، ادامه داد: «معنی نفوذ را کسی نمی‌داند و بدون آنکه این کسبوکارها را از نزدیک بشناسیم متهم کردن آن‌ها بزرگ‌ترین خیانتی است که می‌توان در حق کشور کرد. باید از کسانی که این مباحث را مطرح می‌کنند پرسید که نگران چه هستند و چرا مثل همه دغدغه‌شان را مطرح نمی‌کنند تا اگر نیازمند شفاف‌سازی بود شفاف‌سازی کنیم وگرنه برای آن راه‌حلی پیدا کنیم.»
وی با بیان اینکه فضای کسبوکارهای اینترنتی جزو شفاف‌ترین، روشن‌ترین و مشخص‌ترین کسبوکارها در کشور است گفت: «چشم‌انداز این کسبوکارها، ترنور مالی آن‌ها، مسائل مالیاتی و کلیه کارهایی که انجام می‌دهند کاملا مشخص است. این فضا در شرایط سخت و در فضای تحریم‌ها و با این حجم مشکلات ایجاد شده و نباید آن را به آسانی نابود کرد.»
محمدی درباره حواشی و شایعات اخیر به‌وجودآمده حول کسبوکارهای نوپا و امنیت این فضا نیز گفت:
«این دغدغه مسئله مهمی است و باید قطعا به آن پرداخت، دیتاسنترهای دیجی‌کالا همگی داخلی و در فضای امن هستند. هیچ گونه سروری در خارج از کشور نداریم و نفوذی در آن‌ها اتفاق نمی‌افتد. در کشور در حال حاضر روزانه میلیون‌ها داده کاربران در شبکه‌هایی مانند تلگرام در سرورهای خارجی مبادله می‌شود، سرویس‌های ایمیلی که محرمانه‌ترین اطلاعات توسط آن‌ها جابه‌جا می‌شود، هیچ‌کدام سرور‌هایشان در داخل کشور نیست، و در این شرایط نگرانی از دیتایی که در اختیار کسبوکارهای اینترنتی داخلی قرار می‌گیرد بسیار عجیب است. هم‌اکنون کاربران ایرانی محرمانه‌ترین اطلاعاتشان را در سرورهای خارجی جابه‌جا می‌کنند و نگران درز اطلاعاتشان نیستند اما نگران دیتایی هستند که در اختیار آپارات، دیجی‌کالا و اسنپ است!»
محمدی گفت: «تمامی دیتاسنترهای دیجی‌کالا در داخل کشور است و در امنیت کامل به فعالیت خود ادامه می‌دهد و نگرانی بابت اطلاعات در دیجی‌کالا وجود ندارد. وظیفه ما محافظت از اطلاعات هموطنان است. ما در دیجی‌کالا این تضمین را می‌دهیم که هیچ‌کدام از سرمایه‌گذارانمان هم هیچ‌گونه دسترسی به داده‌های کاربران ندارند.»
بنیانگذار آپارات: امید، بزرگ‌ترین هدیه است
محمدجواد شکوری مقدم، بنیانگذار آپارات، در این پنل گفت: «استارتاپ‌ها باید قدرت انعطاف‌پذیری زیادی داشته باشند تا بتوانند در مسیر رشد کسب‌وکارشان به حرکت خود ادامه دهند. هر چیزی که به جامعه امید دهد، بزرگ‌ترین هدیه به جامعه ماست، فعالیت‌های استارتاپی نیز از این دست هستند.»
وی با بیان اینکه تقابل با کسبوکارهای نوپا باعث ریزش مخاطب می‌شود و آفتی برای کسبوکار است، ادامه داد: «هم‌اکنون اینستاگرام در حال راه‌اندازی سرویس ویدئو زنده استریم است که می‌تواند به صورت رایگان به ۸۰۰ هزار نفر در آن واحد سرویس دهد. وقتی این مدل سرویس‌ها در کمتر از آنچه فکر می‌کنیم وارد فضای تکنولوژی شده است، نقش سرویس‌دهنده‌ای مثل آپارات چه خطری می‌تواند برای سازمان‌هایی مانند صداوسیما داشته باشد؟»
شکوری‌مقدم با تاکید بر اینکه نقش جدید کسبوکارهای نوپا را باید در اکوسیستم خدمات کشور دید، گفت: «برای مثال سرویس‌دهنده‌ای مثل نت‌فیلیکس در حال ارائه خدمات سینمای خانگی آنلاین است، در این شرایط اگر جلوی فعالیت ما را در حوزه محتوا، شبکه و پرداخت سد کنند، چه دردی را دوا می‌کند؟ بر این اساس پیشنهادمان این است که برای قشر سنتی در این بازار هم نقشی تعبیه شود تا مانع فعالیت کسبوکارهای نوپا نشوند. این پیشنهاد زمانی می‌تواند موثر واقع شود که در زمان خود به آن پرداخته شود و آنطور نباشد که صدای ترک بیزینس را بشنویم بعد به فکر این پیشنهاد‌ها بیفتیم.»
وی با اشاره به برخی اصطلاحات نسبت داده‌شده به فضای کارآفرینی کسبوکارهای نوپا در کشور گفت: «واژه‌هایی مانند نفوذ را خودمان درست می‌کنیم درحالی‌که ما صنعت هستیم و در صنعت نفوذپذیری معنایی ندارد.»
بنیانگذار تخفیفان: استارتاپ‌ها از کمبود‌ها فرصت می‌سازند
نازنین دانشور، بنیانگذار استارتاپ تخفیفان، نیز در این پنل با بیان اینکه در مسیر حرکت کسبوکار و کارآفرینی نباید مسافر باشیم، بلکه لازم است راهبر باشیم و ریسک خطرات را بپذیریم، گفت:
«وقتی برای طی کردن مسیر در نقش مسافر حضور داریم دغدغه‌های مربوط به خرابی، خستگی راننده و سایر مسائل به صورت مستقیم به ما مربوط نمی‌شود، اما زمانی که تصمیم می‌گیریم در نقش راننده حضور داشته باشیم باید پذیرای مسئولیت‌ها و ریسک‌های زیادی باشیم. هستند افرادی که حاضر نیستند حقوق کارمندی را رها کنند و به ایده‌شان بپردازند. در حالی که در مسیر می‌توان مسائل مختلف را آموخت و با ریسک‌پذیری و پشتکار بسیاری مسائل را پشت سر گذاشت.»
وی با تاکید بر اینکه کارآفرینی ورود در مسیر انجام دادن کارهایی است که شما آن‌ها را هدایت می‌کنید و براساس تجربیاتی که در این مسیر به‌دست می‌آورید، راه را می‌پیمایید، خاطرنشان کرد:
«باید معمول‌ها را دور زد و از کمبود‌ها فرصت ساخت. به طور مثال، اگر جنسیت محدودیت به حساب می‌آید فرصت بهترین بودن را باید خلق کرد. استارتاپ یک صنعت است و در این مسیر همانند صنایع دیگر در حال حرکت و رشد است.» وی با اشاره به توسعه کسبوکارهای نوپا ظرف مدت ۱۰ سال خاطرنشان کرد: «هر آنچه به جامعه امید دهد یک هدیه محسوب می‌شود و کارآفرینی نیز به دلیل این مزیت، نقطه امید کسبوکار خواهد بود.»
موسس تخفیفان در مورد تفاوت تیم بزرگ و کوچک نیز گفت: «فرهنگ کاری را باید تسری داد و اگرچه ممکن است سرعت رشد کم شود، اما نگاه‌ها متفاوت است. ما در حوزه استارتاپ یک صنعت هستیم و درحال رشدیم.» به گفته وی، مشارکت شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارجی الزاما منجر به افزایش ریسک نفوذ نمی‌شود بلکه سرمایه خارجی در بسیاری از صنایع نقطه مثبتی در آن صنعت محسوب می‌شود و بارقه امید به وجود می‌آورد و اینکه سرمایه‌گذاری نفوذ معنی شود، اشتباه است.
صادقیان بنیانگذار نت‌برگ: از حاشیه امن بگذریم، یاد بگیریم و انجام دهیم
علی‌رضا صادقیان، موسس استارتاپ نت‌برگ، نیز در بخشی از سخنانش در این پنل گفت: «هیچ راز موفقیتی که بتوان آن را با دیگران به اشتراک گذاشت وجود ندارد بلکه برآیند یکسری عوامل است که موفقیت می‌آفریند.»
وی گفت: «به نظر من نقطه اشتراک تمام کارآفرینان جهان این است: نکاتی که دیگران نمی‌دیدند را دیدند و آن را به شکل ساده برای افرادی که قرار بود با آن‌ها همراه شوند اعم از مشتری، سرمایه‌گذار و تیم اجرایی در میان گذاشتند.»
صادقیان خطاب به استارتاپ‌های نوپا و افراد دارای ایده گفت: «از آنچه قرار است خلق کنید تصویری درست و شفاف بسازید تا بتوانید به بهترین و ساده‌ترین شکل برای دیگران تعریف کنید؛ همان کاری که ما در ابتدا انجام دادیم و به دنبال افرادی رفتیم که تصویر ذهنی ما را بشنوند و البته به درستی اجرایی کنند. البته این را هم بدانید که باید جسور بود و از چارچوب‌های معمول گذشت. سعی کنیم به‌زور از حاشیه‌های امنمان بگذریم، یاد بگیریم و انجام دهیم.»
وی با بیان اینکه مدیریت یک پلتفرم ۱۵۰ نفره بسیار سخت است و کار گروهی مهم‌ترین مسئله در این کسبوکارها تلقی می‌شود، افزود: «تیم‌های مختلف مسئولیت مشخص دارند. باید آدم‌هایی را پیدا کنیم که کار را برایشان توضیح دهیم. هر ونچر یک تفکر خاص می‌طلبد. برای مثال در خرید گروهی نت‌برگ، تیم فروش بالا‌ترین تاثیر را دارد اما در چیلیوری اهمیت محصول بیشتر از تیم فروش است.»