جادوگر دروغ‌ها

فیلمی که کلاهبرداری 65میلیارد دلاری برنی میداف را روایت می‌کند 

فضای هالیوود پر است از فیلم‌ها و داستان‌هایی که به کلاهبرداری‌های مالی و اقتصادی پرداخته‌اند. گاه اعداد این کلاهبرداری‌ها چنان بزرگ است که هوش از سر آدم می‌رباید. اما پایان تلخ اغلب این کلاهبرداری‌ها چنان ضربه محکمی به ذهن بیننده اثر می‌زند که بیشتر روی جنبه‌های سوء چنین اقداماتی تمرکز می‌کند تا اینکه بخواهد چنین افرادی را تحسین کند. یکی از این آثار، فیلم جادوگر دروغ‌هاست. The Wizard of Lies در سال 2017 اکران شده و قصه یکی از بزرگ‌ترین کلاهبرداری‌های مالی تاریخ را روایت می‌کند که توسط برنی میداف انجام شده است.

افراد زیادی در طول تاریخ نام خود را با عناوین مختلفی جاودانه کرده‌اند و یاد و نام خود را به نوعی در اذهان عمومی، در کتب و در عرصه‌های مختلف ثبت کرده‌اند به ویژه در عرصه اقتصادی. اما در بسیاری از اوقات به این صورت نیست که نام افراد به نیکی ثبت شده باشد. برنی میداف یکی از این افراد است که نام خود را در تاریخ ثبت کرده است؛ البته نه با خوشنامی بلکه با بدنامی و کلاهبرداری.

بگذارید فیلم را برای‌تان روایت کنیم تا بیشتر در حال‌وهوای آن قرار بگیرید؛ سال 2008 است و بازار وال‌استریت با بحران فراگیری مواجه شده است. در این میان برنی میداف با بازی رابرت دنیرو که رئیس یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری آمریکا به شمار می‌رود، دو پسر خود مارک با بازی الساندرو نیوولا و اندرو با بازی نیتن داراو و همسرش روث با بازی میشل فایفر را فرا می‌خواند و به آنها اعلام می‌کند که صندوق سرمایه‌گذاری‌اش که به ظاهر باید میلیاردها دلار سرمایه داشته باشد، ورشکسته شده است. اندرو و مارک که به نوعی از شرکای پدرشان هم به شمار می‌روند از شنیدن این حرف شوکه می‌شوند. اما هجوم مشتریان برای بازپس‌گیری پول و سرمایه‌شان، واقعیت تلخی را برای‌شان عریان می‌سازد.

میداف در دادگاه به جرم خود اعتراف می‌کند و راهی زندان می‌شود. اما این فیلم صرفا قصه‌ای خشک از کلاهبرداری و مسائل اقتصادی این خانواده را روایت نمی‌کند بلکه پس از به زندان افتادن برنی، اتفاقات فراوانی در ارتباط با مسائل عاطفی و خانوادگی نیز گریبانگیر این کلاهبردار حرفه‌ای و اعضای خانواده‌اش می‌شود. آنها به معنای واقعی سقوط می‌کنند درحالی‌که در اوج بودند.

داستان کلاهبرداری برنی میداف چه بود؟

همان‌طور که اشاره شد، فیلم جادوگر دروغ‌ها براساس زندگی برنی میداف ساخته شده است. شرکت هرمی او در جریان بحران وال استریت در سال 2008 ورشکسته شد. برنی میداف به مدت 15 سال و فقط از طریق ترفند پانزی سود‌های غیرواقعی به مشتریان خود پرداخت می‌کرد. اما چگونه؟ او سود هر مشتری قبلی را با اصل سرمایه‌ مشتری بعدی می‌پرداخت. جالب است بدانید که یکی از مشتریان وی هم استیون اسپیلبرگ، کارگردان بزرگ هالیوود بوده است که حاضر شده بود در ازای دریافت سود 17درصدی مبلغی از سرمایه‌اش را در اختیار شرکت میداف قرار دهد.

آقای میداف با استفاده از ترفند پانزی که در بالا توضیح دادیم، در مدت 15سال توانست از افرادی در بیش از 123 کشور جهان کلاهبرداری کند. شاید باورش خیلی سخت باشد که او بیش از 65میلیارد دلار کلاهبرداری کرد که بعید است تا سال‌های سال کسی روی دستش بیاید. این کلاهبرداری عظیم مربوط به سال 2008 است و اگر این عدد را به نرخ تورم سال 2020 محاسبه کنیم، چیزی نزدیک به 680میلیارد دلار می‌شود. برنی میداف با این کلاهبرداری بزرگ، به‌عنوان مجرم‌ترین مدیر مالی دنیا شناخته می‌شود.

برنی میداف که بود؟

برنی میداف در سال ۱۹۳۸ در نیویورک به دنیا آمد. البته اصلیتش برمی‌گشت به اروپای شرقی. او تحصیلاتش در رشته حقوق را نیمه‌کاره رها کرد تا با سرمایه ۵هزار دلاری که از راه نجات غریق پس‌انداز کرده بود، شرکت سرمایه‌گذاری‌اش به نام میداف اینوستمنت سکیوریتیز (Madoff Investment Securities) را راه‌اندازی کرد. این کار را در سال ۱۹۶۰ انجام داد. برنی به همراه دو پسر و همچنین برادرش در این شرکت مشغول به کار بودند. شرکت او یکی از 5 شرکتی است که نقش عمده‌ای در توسعه فعالیت‌های بازار بورس نزدک ایفا کرده و مدتی هم به‌عنوان رئیس و مشاور بازار بورس فعالیت کرد.

در جریان سقوط بازارهای مالی در سال ۲۰۰۸ زمانی که تعدادی از مشتریان تصمیم گرفتند اصل سرمایه خود را دریافت کنند، کلاهبرداری او برملا شد و کمیسیون بورس اوراق بهادار آمریکا اعلام کرد نگران است که تمام دارایی این شرکت صوری و ساختگی باشد. بررسی‌ها آغاز شد و میزان کلاهبرداری را تا آن زمان ۵۰میلیارد دلار تخمین زدند. البته بعدا مشخص شد که نزدیک به ۶۵میلیارد دلار کلاهبرداری انجام شده و بزرگ‌ترین کلاهبرداری مالی جهان نام گرفت. میداف در سال ۲۰۰۸ به چند نفر از کارمندان گفته بود که صندوق سرمایه‌گذاری او که ۲۵ مشتری داشته و به بیش از ۱۷میلیارد دلار سرمایه داشته است، سال‌ها پیش ورشکسته شده و از نظر قانونی وجود نداشته است. او در سال ۲۰۰۹ دستگیر و به ۱۵۰سال زندان محکوم شد و در سال۲۰۲۱ در حال سپری‌کردن دوران زندان درگذشت.

این فیلم یک مستند تمام‌عیار است و همه وقایع قابل استناد هستند اما جالب است بدانید که کارگردان روی خط باریکی حرکت کرده و هیچ استفاده‌ای از آرشیو عکس‌ها و اسناد واقعی نمی‌کند و بیننده‌ای که از واقعی بودن ماجرا خبر نداشته باشد هرگز متوجه نمی‌شود که برنی میداف یک شخصیت واقعی بوده است.

نکته دیگر اینکه برخلاف فیلم‌های دیگری که به موضوعات اقتصادی یا بازار سهام و بورس می‌پردازند، نویسنده‌ فیلمنامه و کارگردان آن به تاثیر منفی رفتار افرادی همچون میداف بر زندگی انسان‌های پیرامون آنها و نیز افراد ورشکسته می‌پردازد. از این حیث باید «جادوگر دروغ‌ها» را یکی از بهترین آثار از این نوع دانست؛ اثری که با تامل بر جزئیات رفتار مخرب و خیانت یک نهاد اقتصادی و مسئولان آن، پیامدهای سوء این رفتار را بر زندگی آنان نشان می‌دهد. به این ترتیب در پایان فیلم فقط سرمایه‌ شرکت برنی میداف از بین نمی‌رود، بلکه داشته‌های معنوی او نیز نابود می‌شود و کل خانواده‌ وی از هم می‌پاشد. میداف در این میان مثل یک غده‌ سرطانی عمل می‌کند که به تدریج اعتبار زندگی خود و همسر و پسرانش را هم از جهت مالی و هم از جهت عاطفی از بین می‌برد. «جادوگر دروغ‌ها» فیلم خوب و تاثیرگذاری است که از یک فضای آرمانی به فضایی تراژیک سقوط می‌کند و تماشاگر را هم به خوبی با خود همراه می‌کند.

عنوان: جادوگر دروغ‌ها

امتیاز: 7 از 10

کارگردان: بری لوینسون

بازیگران: رابرت دنیرو، میشل فایفر، آلساندرو نیولا، هنک آزاریا، نیتن داراو

محصول آمریکا: 2017

توزیع‌کننده: HBO