صنعت ماءالشعیرسازی در ایران موقعیت ویژه‌ای دارد. از یک‌سو این نوشیدنی بعد از چای، نوشابه‌های گازدار، شیر و قهوه جایگاه پنجمین نوشیدنی محبوب را به خود گرفته است و از سوی دیگر فوایدی که این روزها برای آن برمی‌شمرند، بسیاری را بر آن داشته تا جایی برای مصرفش در رژیم غذایی روزانه خود باز کنند. در کشور ما که سرانه مصرف نوشابه‌های گازدار چندین برابر سرانه مصرف جهانی است، برندهایی که مشغول تولید ماءالشعیر هستند با تاکید روی فواید خوراکی محصول خود اعم از ویتامین‌ها و مواد معدنی، می‌توانند جایگاه مصرف آن را میان مردم ارتقا دهند. با اینکه این روزها تعداد برندهای فعال در صنعت ماءالشعیرسازی کم نیستند، هنوز مشتریان ایرانی تعهد خاصی به تولیدکنندگان ماءالشعیر ندارند و وقتی پا به سوپر مارکت‌ها می‌گذارند، دلسترهای بهنوش و جوجو و ایستک چندان برایشان تفاوتی نمی‌کند. اما شاید سوال اینجا باشد که در چنین بازار کم‌رغبتی، برندهای ماءالشعیرسازی چگونه به حیات خود ادامه می‌دهند و تعداد آنها در بازار داخلی کم هم نیست. قدیمی‌ترین کارخانه تولید ماءالشعیر در کشور، از آن برند بهنوش ایران است؛ کارخانه‌ای که از ۵۰ سال قبل با نام ایران‌مالتا مشغول تولید بوده و بعد از انقلاب هم با تغییر رویه تولیدی خود، بی‌وقفه به حیاتش ادامه داد. امروز شرکت بهنوش با اضافه‌کردن محصولات دیگری در کنار دلسترهای خود، سهم عمده‌ای از بازار ماءالشعیر را به خود اختصاص داده است و آمار فروش آن نشان می‌دهد که هنوز هیچ‌یک از برندهای داخلی به پای آن نرسیده‌اند.
- تولد مالتای ایران
اما شروع فعالیت 9 واحد تولیدی که امروز در سراسر ایران نام برند بهنوش بر سردر آنها خودنمایی می‌کند، به کارخانه واحدی تحت عنوان ایران مالتا بازمی‌گردد که در سال ۱۳۴۶ تاسیس شده بود. به ادعای شرکت بهنوش، این کارخانه یگانه کارخانه ایرانی در این صنعت بوده که بعد از انقلاب با تغییر محصول خود به نوع غیرالکلی با برند تازه‌ای به نام بهنوش، به فعالیت تولیدی خود ادامه می‌دهد. برند بهنوش مدعی است که فرآیند منحصر‌به‌فردی در تولید ماءالشعیر در پیش گرفته و خط تولید آن به گونه‌ای است که در روند ساخت ماءالشعیر اصلا الکلی تولید نمی‌شود که نیاز به حذف آن وجود داشته باشد. احتمالا به همین خاطر است که ماءالشعیر ایرانی نه‌تنها در کشور، که در کشورهای همسایه و دیگر مناطق اسلامی هم بازار خوبی دست‌وپا کرده است؛ چرا‌که محصولی مشابه انواع خارجی آن تولید می‌کند، با این تفاوت که کاملا حلال است.
البته بهنوش در سال‌های حیاتش تنها به تولید ماءالشعیر محدود نماند و با اضافه‌کردن انواع آبمیوه و نوشیدني‌های گازدار طبیعی توانست سهم بیشتری در ذهن بازار ایرانی نصیب خود کند. امروز این برند بیش از ۴۸ محصول متنوع به بازار سرازیر می‌کند و به ادعای کارشناسان در 10 سال اخیر سهم آن از بازار بین ۷۰ تا ۸۰ درصد بوده است. تنها برندی که این روزها رقیب بهنوش در بازار داخلی به شمار می‌آید، شرکت ایستک است که علیرغم عمر کوتاه و دوازده‌ساله‌اش توانسته جایگاه قابل قبولی میان مشتریان ایرانی پیدا کند.
- مشتریان بی‌وفای دلستر
علیرغم آنکه سهم برند بهنوش از بازار ماءالشعیرسازی هیچ‌وقت به زیر ۵۰ درصد نرسیده و آمار و ارقام شرکت می‌گویند میزان تولید آن در سال ۹۱ بیش از ۷۵۰ هزار واحد روزانه بوده است، به نظر می‌رسد هنوز مشتریان وفاداری برای بهنوش در بازار وجود ندارد. یک پژوهش بازاریابی می‌گوید ۸۵ درصد خریداران ماءالشعیر در ایران، توجهی به نام محصول خریداری شده ندارند و در اکثر موارد تنها تحت نام «دلستر» به دنبال ماءالشعیر می‌روند. هرچند بهنوش محصول خود را با نام دلستر به بازار روانه کرده و به ظاهر برند دلستر، نام تجاری ماءالشعیر شده است، اما برای مشتریان دلستر به معنای ماءالشعیر برندهای مشابهی چون ایستک، جوجو و عالیس هم هست. یکی از دلایل این عدم وفاداری به برند را می‌توان در مصرف محدود ماءالشعیر در کشور مرتبط دانست. سرانه مصرف نوشابه‌های گازدار میان ایرانیان رقم بالای ۳۰لیتر را نشان می‌دهد، درحالی که سرانه مصرف ماءالشعیر در کشور ۴.۵ لیتر است.
با آنکه بهنوش همواره مدعی سهم بسزای خود از بازار ماءالشعیر داخلی بوده، تعداد واحدهای تولیدی آن بعد از سال ۹۲ با افت چشم‌گیری مواجه شده است، که بخشی از آن ناشی از روی آوردن برند به محصولات دیگری چون آبمیوه و دوغ است، اما بخش عمده‌ای از آن به معنای از دست دادن بازار انحصاری این برند و موفقیت نسبی برندهای مشابه در تولیدات ماءالشعیر ایرانی است. از سوی دیگر با اینکه در سال‌های دهه ۸۰ بازار خارجی بر وفق مراد برند بهنوش بود، در سه سال گذشته سهم فروش خارجی آن به ۲درصد رسیده و این روزها تنها فروش داخلی است که کارخانه‌های تولیدی آن را از کرج تا خرمشهر سرپا نگه داشته است.
- از دلستر تا دوغ آبعلی
سهام شرکت بهنوش از سال ۷۸ به بورس اوراق بهادار تهران راه یافته است، اما در حال حاضر شرکت جزء واحدهای تجاری بنیاد مستضعفان و جانبازان به شمار می‌رود و ۵۹ درصد سهام آن متعلق به شرکت گسترش صنایع غذایی سیناست که ذیل این بنیاد فعالیت تولیدی انجام می‌دهد. 9 واحد تولیدی آن در جاده مخصوص کرج، گچساران، شیروان، اراک، آبعلی و مختصات دیگری در کشور فعالیت می‌کنند و جدیدترین آنها شرکت خرم‌نوش خرمشهر است که در سال۹۱ توسط بهنوش خریداری و به مجموعه اضافه شده است. امروز یکی از محصولات پرطرفدار بهنوش در کنار دلستر، دوغ آبعلی است که هم‌اکنون ۱۳درصد سهم کل تولیدات شرکت را به خود اختصاص داده است. آخرین محصول این برند هم که این روزها به بازار داخلی تزریق شده، نوشابه انرژی‌زای سینرژی است که قیمت پایین آن در مقایسه با محصولات مشابه خارجی توجه مشتریان جوان ایرانی را به خود جلب کرده است.
