ثبت‌نام دوره جدید شتاب‌دهی آواتک از نوزدهم دی‌ماه شروع‌شده و تا نوزدهم بهمن ماه ادامه دارد. به این بهانه با محسن ملایری بنیانگذار آواتک به گفت‌وگو نشستیم. ملایری از دوره‌های آواکمپ و آواتک می‌گوید و خدماتی که به گروه‌ها در این دوره‌ها ارائه می‌شود. او از نحوه و چرایی شکل‌گیری آواتک گفته و اینکه شاید مهم‌ترین راز موفقیت مجموعه‌اش «تمرکز» روی یک کار و «باور» بوده است.
- قبل از شروع بحث سوالی برایم پیش آمده اینکه در یک سال اخیر تغییراتی در برنامه‌ها و فعالیت‌های آواتک ایجاد شده؟ چراکه بیشتر از گذشته از فعالیت‌های شما می‌شنویم؟
در یک سال اخیر گروه آواتک بزرگ‌تر و حوزه فعالیت‌های ما بیشتر شده است. ما تقریباً تنها دردوره آواکمپ سالانه به ۸۰ کسب‌وکار نوپا و ۲۰کسب‌وکار در دوره‌های شتاب‌دهی خدمات ارائه می‌دهیم. سال اول ۶ سرمایه‌گذار روی فرصت‌های سرمایه‌گذاری خارج‌شده از آواتک ورود کردند و در سال دوم این رقم به ۲۴ رسید. شاید دلیل اینکه بیشتر از آواتک می‌شنوید جدا از این موضوع حضور بیشترمان در شبکه‌های اجتماعی رویدادها و ارتباط با کارآفرینان است.
- در مورد دوره شتاب‌دهی جدیدتان و همچنین دوره‌های آواکمپ برایمان بگویید؟
آواتک تاکنون ۴ دوره شتاب‌دهی و ۲دوره پیش‌شتاب‌دهی برگزار کرده است. ثبت نام برای دوره شتاب‌دهی پنجم از نوزدهم دی‌ماه شروع‌شده و تا نوزدهم بهمن ماه ادامه دارد.این دوره در اردیبهشت ماه سال آینده آغاز می شود.آواکمپ ۲ هم که هم‌اکنون در حال برگزاری است.
زمانی که آواتک شکل گرفت ما با یک دوره شش‌ماهه شروع کردیم که دو ماه آن پیش‌شتاب‌دهی و چهار ماه دیگر شتاب‌دهی بود ولی به‌مرورزمان و به‌واسطه بازخوردی که از بازار گرفتیم بلوغ کارآفرینان و رشد اکوسیستم کارآفرینی و استارتاپی مدلمان را تغییر دادیم و تبدیل کردیم به مدل دوره‌های آواکمپ که دوره‌های دوماهه کاملا مجزاست در این دوره‌ها سهامی اخذ نمی‌شود اما فضایی برای بهره‌مندی افراد از سرویس‌ها و خدمات آواتک ایجاد می‌شود. ما نیز می‌توانیم با گروه کارآفرین از نزدیک بیشتر آشنا شویم. این دوره دوماهه هیچ‌گونه تعهدی ندارد و گروه‌ها از این فضا استفاده می‌کنند؛ اما دوره شتاب‌دهی کاملا مجزاست یک دوره چهارماهه که در آن از گروه‌های کارآفرین معادل ۸ تا ۱۵ درصد سهام به ازای سرمایه‌ای که در اختیارشان قرار می‌دهیم دریافت می‌کنیم و آواتک خدمات در اختیار گروه‌ها قرار داده و برایشان هزینه می‌کند.
- چرا آواتک را راه‌اندازی کردید؟
زمانی که ما شرکت خاورزمین را تأسیس کردیم من خودم به اینکه چندین کسب‌وکار را بتوانم راه‌اندازی و مدیریت کنم علاقه زیادی داشتم ولی تقریباً کمی زمان برد تا به این نتیجه برسیم که تنها طریق تمرکز کردن روی یک کار می‌توان موفق شد؛ بنابراین درحالی‌که چندین کار را به‌طور همزمان در حوزه اینترنت و موبایل انجام می‌دادیم به این نتیجه رسیدیم که کارها را متوقف کرده و برای نتیجه گرفتن تنها روی یک کار تمرکز کنیم. این موضوع نتیجه هم داد. به این فکر کردیم که چطور می‌توان کسب‌وکاری را طراحی کرد که خودش کارش کمک به راه‌اندازی کسب‌وکارهای دیگر باشد. بر اساس تحقیقاتی که انجام دادم با مدل شتاب‌دهنده‌ها در دنیا آشنا شدم و از آن زمان درگیر این موضوع شدیم که چطور می‌توانیم یک شتاب‌دهنده را راه‌اندازی کنیم.
- گروهتان را چطور جمع کردید؟
بعد از طی شدن فرایند جذب سرمایه برای راه‌اندازی کار و با توجه به اینکه اولین باری بود که راه‌اندازی یک شتاب‌دهنده را در ایران تجربه می‌کردیم بحث استفاده از الگوهای موفق دنیا و به دنبال آن بومی‌سازی این الگوها بر اساس نیاز داخلی کارآفرینان خیلی مطرح بود. باخانم «سارا اوزینگر» که جزو مدیران کل مجموعه‌ای به نام «اشتارت پلاتس» در آلمان بودند آشنا شدیم. شرکتی که تقریباً کار مشابهی را انجام می‌دادند. از ایشان دعوت کردیم که به ایران بیایند و این موضوع به هسته اولیه شکل‌گیری بخش اجرایی آوا تک تبدیل شد. از آن زمان تابه‌حال که آواتک به یک گروه بیست‌نفره تبدیل‌شده است یک گروه خوب با تخصص‌های لازم را شکل دادیم و من می‌توانم به‌جرئت بگویم که ما توانسته‌ایم یک مدل خوب و بومی‌سازی شده‌ای از دوره‌های شتاب دهی را از بحث پذیرش گرفته تا رصد کسب‌وکارهای نوپا اجرای دوره‌ها کمک به سرمایه‌گذاری تهیه اسناد سرمایه‌گذاری ایجاد شبکه‌ای از سرمایه گداران داخلی با تخصص افراد داخلی ایجاد کنیم.
- در صحبت‌هایتان به رصد گروه‌ها اشاره کردیدچه طور به این نتیجه می‌رسید که چه تیمی را انتخاب کنید؟
ما در یک سال و نیم اخیر یک تجربه خیلی خوبی از درک و شناسایی گروه‌های توانمند به دست آورده‌ایم و معمولاً وقتی می‌گوییم یک گروه کارآفرین توانمندمنظور تیمی است که اولاً تخصص لازم برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار را دارد؛ بنابراین اگر تیمی می‌خواهد یک محصول فنی توسعه دهد خود ایده کفایت نمی‌کند بلکه به تیمی نیاز است که توان اجرای آن ایده را دارد. نکته دوم داشتن یک تنوع از مهارت‌هاست یعنی تیمی که به‌طور مثال همه اعضای آن تخصص فنی دارند و نمی‌خواهند از تخصص فنی‌شان خارج بشوند و تخصص کسب‌وکاری به دست بیاورند گروه کاملی نیست که دنبالش باشیم. من تأکید می‌کنم که شاید هفتادتا هشتاد درصد از ارزیابی ما از گروه‌های کارآفرین است و نه ایده‌هایی که دارند و نه بازارهایی که قصد ورود به آن رادارند. چراکه گروه خوب در مرحله نوپا اگر بتواند در کنار مربیان خوب و آموزش‌های خوب قرار بگیرد خودش می‌تواند بهترین بازار و ایده را پیدا کند و خودش می‌تواند به بهترین شکل آن ایده را اجرا کند. زمانی که می‌گوییم شناسایی و پذیرش گروه‌های خوب در آواتک یعنی گروه‌ها خودشان در مرحله اول به آوا تک درخواست می‌دهند تا از امکانات و دوره‌های آواتک بعد از عبور از فرایند گزینشاستفاده کنند.
- آیا شما به گروه‌هایی به‌جز دوره‌های شتاب دهی و پیش شتاب دهی هم خدمات ارائه می‌دهید؟
ما امکاناتمان را فقط در اختیار گروه‌هایی قرار می‌دهیم که از دوره‌های ما عبور می‌کنند دوره آواکمپ را به‌صورت فصلی و دوماهه برگزار می‌کنیم و در سال تقریباً ۸۰ کسب‌وکار نوپا و گروه استارتاپی می‌توانند از این دوره‌ها استفاده کنند.
- در ابتدای کار مهم‌ترین چالشی که در آواتک داشتید چه بود و الان مشکل چیست؟
بزرگ‌ترین چالش این بود که آیا اصلا می‌توان شانس موفقیت کسب‌وکارهای نوپا را افزایش و احتمال شکستشان را کاهش داد؟ از یک‌سو بار اولی بود که ما خودمان یک چنین کاری را انجام می‌دادیم و از دیگر سو شاهد فعالیت شرکت‌های موفقی بودیم که بعد از ۵ تا ۷ سال شکل‌گرفته بودند اما اعتقادمان این بود که خیلی‌ها هم شکست می‌خورند و این اتفاق افتاد و موفق شدیم. اینکه یک گروه سه‌نفره‌ای از شیراز به تهران آمدند. تیمی با ایده و توان فنی و با کمک‌مربیان و کمکی که آواتک به آنها کرد و سرمایه‌گذارانی که از طریق آواتک سرمایه‌گذاری کردند رشد کرد و به مجموعه سی‌نفره با صدها هزار کاربر و درآمد دست‌یافته است. اما چالش حالای ما این است که چطور می‌توان این فعالیت را گسترش داد. آواتک را رشد داد تا نیاز شکل‌گیری کسب‌وکارهای نوپا را با نیاز صنایع منطبق کنیم.
- به تیمی که از شیراز وارد آوا تک شد اشاره کردید آیا فعالیت‌های آواتک تنها در شهر تهران است؟
ما فعالیتی را به‌طور مستقیم در شهرهای دیگر نداریم اعتقاد داریم که اکوسیستم شهرها باید به‌صورت بومی و توسط بازیگران محلی همان شهر ساخته شود ولی روش‌هایی را برای تعامل با شتاب‌دهنده‌ها در شهرهای دیگر ایجاد کرده‌ایم.
- این تعامل به چه صورتی است؟
در این دو سال تجربه بسیار خوبی در آواتک انباشته‌شده است اینکه چطور گزینش گروه‌ها را انجام داد چطور دوره‌ها را برگزار کرد کسب‌وکارهای نوپا به چه آموزش‌هایی احتیاج دارند رشد را چطور می‌توان نهادینه کرد. ما این تجربه انباشته را در اختیارشان قرار می‌دهیم. ما درعین‌حال با مربیانمان جلساتی را با شتاب‌دهنده‌ها ترتیب می‌دادیم.
- منابع مالی آوا تک از کجا تأمین می‌شود؟
تقریباً یک سال زمان برد تا آواتک منابع مالی موردنیازش را برای راه‌اندازی به دست آورد ما سراغ نزدیک به شصت سرمایه‌گذار حقوقی و حقیقی رفتیم. جواب نه زیاد شنیدیمخیلی‌ها گفتند یک چنین چیزی امکان‌پذیر نیست اما درنهایت موفق شدیم هشت سرمایه‌گذار داخلی حقیقی و حقوقی خوب پیدا کنیم. تأمین مالی برای شکل‌گیری آواتک بر عهده خود سرمایه‌گذاران آوا تک بود ولی در حال حاضر بروی مدل‌های دیگر برای تأمین مالی بیشتر کار می‌کنیم.
- شبکه سرمایه‌گذاران شما هم داخلی و هم خارجی هستند؟
سؤال خوبی است. سرمایه‌گذاران آواتک همگی داخلی هستند. ولی شاید باور اشتباهی که در حال حاضر در جامعه وجود دارد این است که استارتاپ ها منتظرند که سرمایه‌گذار خارجی روی آنها سرمایه‌گذاری کنند. من معتقدم به‌اندازه کافی منابع داخلی برای سرمایه‌گذاری بر روی کسب‌وکارهای نوپا وجود دارد و اگر گروه خوب کارآفرین وجود داشته باشد سرمایه در دسترس است. این اتفاقی است که در همه جای دنیا می‌افتد و ما شاهد این هستیم که کسب‌وکار نوپا به پول نیاز ندارند به پول هوشمند احتیاج دارد سرمایه‌ای که فراتر از ارزش ریالی است. معمولاً در کسب‌وکارهای نوپا شما باید بازار را بشناسید. سرمایه‌گذاری که در امارات ترکیه و یا اروپا باشد هیچ کمکی نمی‌تواند به کسب‌وکاری که نیاز به تجربه داخلی دارد بکند. در «نوآرد روزی» که ما در پایان دوره شتاب دهی برگزار می‌کنیم تمام سرمایه‌گذاران داخلی هستند. بعد از ۳۶ شرکتی که از آوا تک خارج شدند همیشه قانون این بوده است که سرمایه‌گذاران دنبال گروه‌های خوب می‌افتند و بلعکس گروه‌های ضعیف همیشه دنبال سرمایه‌گذاران می‌افتند.
- ۱۵ درصد سهام را برای چه می‌گیرید؟
آواتک به‌واسطه سرمایه‌گذاری که برای گروه‌ها انجام می‌دهد که ۲۵ میلیون تومان آن نقدی است و تقریباً چند برابر آن مبلغ هزینه‌ای است که برای گروه‌ها صرف می‌شود نوعی در آن شرکت شریک می‌شود. آوا تک مثل سرمایه‌گذاران جسورانه و خطرپذیر انتظار دارد بتواند این سهم را زمانی که شرکت طی یک بازده پنج تا ده‌ساله رشد کرد و به نقطه خروج رسید دریافت کند. آواتک به‌عنوان یک سهامدار در این شرکت‌ها می‌ماند تا این خروج صورت بگیرد. ما زمانی که آواتک را راه‌اندازی کردیم این رقم ۱۵ درصد بود فرم جهانی که شتاب‌دهنده‌ها از استارتاپ ها می‌گیرند عددی بین ۶ تا ده درصد است همان‌طور که اکوسیستم استارتاپ ها در کشور ما هم بالغ‌تر شد ما احساس کردیم وقت آن رسیده تا حتی پیشنهاد بهتری را به کارآفرینان بدهیم؛ بنابراین حالا درصد سهامی که آواتک در دوره شتاب دهی از گروه‌ها دریافت می‌کند بین ۸ تا ۱۵ درصد بسته به اینکه شرکت در چه مرحله‌ای وارد دوره شتاب دهی ما شود متغیر است.
- برخی این دغدغه رادارند که شتاب‌دهنده‌ها ایده‌هایشان را می‌دزدند توضیح شما دراین‌باره چیست؟
ما معمولاً با دو قشر که تردید دارند آیا شتاب‌دهنده‌ها جای خوبی هستند یا نه مواجه هستیم. یکی از دلایلی که آواکمپ دوماهه رایگان را راه‌اندازی کردیم برای این بود که افراد از نزدیک شاهد آن باشند که چه اتفاقی در یک شتاب‌دهنده می‌افتد. ما تأکیدمان بر روی این است که شتاب‌دهنده‌ها کارشان اجرای ایده‌ها نیست. مثل همه جای دنیا. من فکر می‌کنم اگر شما از هرکسی بپرسید چه چیزی در ایران فرصت کسب‌وکار است همه می‌توانند راجع به ایده‌ها حرف بزنند ولی واقعیت این است که این گروه‌ها هستند که شرکت‌ها را می‌سازند. توان اجرایی گروه‌ها. کار آواتک اجرای ایده‌ها نیست بلکه تشخیص گروه‌های توانمند و کمک به توانمندسازی بیشتر گروه‌ها است. قشر دومی هم که دغدغه دارند گروه‌هایی هستند که ایده را پیدا و اجرا کرده‌اند اما رشد قابل‌انتظار را نداشته‌اند که دلایل مختلفی دارد و ما به این افراد آوا کمپ را پیشنهاد می‌دهیم تا متوجه بشوند که چقدر هنوز نیاز به یادگیری دارند و حتی از تجربه انباشته شرکت‌های دوره‌های گذشته استفاده کنند.
- ارتباط شما با استارتاپ‌ها بعد از خروج از چرخه آواتک به چه صورت است؟
این رابطه یک رابطه مداوم است. ما سعی می‌کنیم جامعه‌ای را از گروه‌های خارج‌شده از آواتک ایجاد کنیم و با تعامل با آنها کاری کنیم تا با یکدیگر انتقال تجربه کنند و به مربیان ما دسترسی داشته باشند. همچنین از طریق همکاری با شرکت‌های دیگر سرویس‌هایی درزمینه بازاریابی حقوقی و مالی به آنها ارائه می‌دهیم. این یک ارتباط پایدار و دوسویه است. آنها هم در خیلی زمینه‌ها به ما کمک می‌کنند.
- مربیان شما چطور انتخاب می‌شوند؟
مربیان آواتک کسانی هستند که خودشان کارآفرینان موفقی بوده‌اند که این مسیر را طی کرده‌اند. اتفاق خوبی که در جامعه مربیان آواتک افتاد این بود که در ابتدای شکل‌گیری آواتک ما به دلیل محدودیت در تعداد مربیان خبره داخلی از کمک مربیان خارجی هم استفاده می‌کردیم اما در این دو سال می‌بینیم که این تجربه انباشته‌شده و کارآفرینان موفق بیشتری شکل گرفتند و ما اینها را به‌عنوان مربی درگیر کردیم و شاهد رشد چشمگیر مربیان داخلی در دو سال اخیر بودیم.
- شما با شتاب‌دهنده‌های دیگری هم همکاری دارید؟
ما احساس می‌کنیم کاری که شتاب‌دهنده‌ها انجام می‌دهند شکل‌گیری یک صنعت است یک صنعت سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا و در مرحله بذری و حتی پیش از بذری بنابراین همه ما تمایلات مشترکی داریم و همه ما می‌خواهیم موانع موجود در شکل‌گیری و ثبت شرکت‌ها و حتی موانع دیگری که در این کسب‌وکارها هست و مانع از رشد می‌شود را برداریم. تعاملات مشترک دیگری هم اتفاق می‌افتد همان‌طور که گفتم ما با شتاب‌دهنده‌های شهرهای دیگر هم دوره‌های مشترک برگزار می‌کنیم و به‌صورت دوره‌ای با شتاب‌دهنده‌های دیگر دیدار داریم. برای اینکه ببینیم که چه مشکلات مشترکی وجود دارد و نه‌فقط مشکلات چه چیزهایی است که ما در آوا تک تجربه کردیم و یاد گرفتیم و بالعکس در شتاب‌دهنده‌های دیگر یاد گرفته‌اند که می‌تواند در بهتر اجرا کردن دوره‌های شتاب‌دهی به ما کمک کند. کار شتاب‌دهنده‌ها ماهیگیری نیست ایجاد ایستگاه‌های پرورش ماهی است بنابراین ما هیچ‌وقت احساس نمی‌کنیم که با شتاب‌دهنده دیگری در رقابتیم چراکه همگی هدفمان توانمند کردن گروه‌های کارآفرین و توانمندی است که شمارشان در کشورمان هم بسیار زیاد است.
- هیجان‌انگیزترین پروژه‌ای که در حال حاضر روی آن کارکردید چیست؟
فکر می‌کنم هیجان‌انگیزترین کار کاری است که در حال حاضر درگیر آن هستیم. صنعت کسب‌وکارهای نوپا در کشور در حال بزرگ‌تر شدن است تعداد افراد مشغول فعالیت در این حوزه روزبه‌روز در حال افزایش است. ما با یک سری واژه‌های خارجی مواجهیم که در حال حاضر معادل فارسی ندارند و ناخودآگاه از واژگان انگلیسی در این صنعت استفاده می‌کنیم. در حال حاضر با همکاری سازمان‌های مرتبط روی پروژه واژه‌گزینی واژه‌های استارتاپی و کسب‌وکارهای نوپا کار می‌کنیم.
- با توجه به توضیحاتی که دادید می‌توانید برای کارتان برای آواتک و اکوسیستم استارتاپی ایران چشم‌اندازی را متصور شوید؟
وقتی به اتفاقات ۵ سال گذشته و سرعت این اتفاقات و تحولات مثبتی که ایجادشده نگاه کنیم می‌توان آینده روشنی را برای زیست‌بوم کارآفرینی و استارتاپی متصور شد. این آینده روشن به معنی شکل‌گیری کسب‌وکارهای بیشتر انباشته‌شدن تجربه راه‌اندازی کسب‌وکار و ایجاد بستری برای انتقال ساده آن است. دسترسی بیشتر به سرمایه جسورانه جزو تحولاتی است که می‌توان متصور شد. همه اینها متقابلا منجر به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال هم خواهد شد. برای خود آواتک توسعه فعالیت‌ها و ورود به حوزه‌های تخصصی‌تر بر اساس نیاز صنایع و شرکت‌های بزرگ‌تر را که منجر به رشد نوآوری می‌شود می‌توان تصور کرد. برخی می‌گویند این شرکت‌هایی که تاکنون شکل‌گرفته است کپی ایده‌های خارجی است ولی تا چند روز می‌شود کپی ایده‌های موفق خارجی را اجرا کرد؟ بعدازآن باید روی بحث نوآوری‌های داخلی کارکنیم. آینده‌ای که متصور می‌شویم ورود به حوزه‌های تخصصی موردنیاز صنایع بزرگ است.
- حرف آخر
چیزی که در پایان می‌توانم بگویم این است که مهم‌ترین اتفاقی که رشد کسب‌وکارهای نوپا و شکل‌گیری آنها را محقق کرده است چیزی نیست جز باور. باید باور کنیم. خود آواتک روی باور شکل گرفت. باور به اینکه می‌شود روی کسب‌وکارهای نوپا هم سرمایه‌گذاری کرد. همه باید روی این باور کارکنیم تا زیست‌بوم کارآفرینی رشد کند. منظورم رسانه‌ها دولت خود کارآفرینان شتاب‌دهنده‌ها و سرمایه‌گذاران است.